Herramientas de usuario

Herramientas del sitio


concepcion_gimeno

Diferencias

Muestra las diferencias entre dos versiones de la página.

Enlace a la vista de comparación

Ambos lados, revisión anteriorRevisión previa
Próxima revisión
Revisión previa
Última revisiónAmbos lados, revisión siguiente
concepcion_gimeno [2019/12/12 23:36] – [Apéndice] isabelconcepcion_gimeno [2020/01/12 14:36] – [1. Razones para estudiar a Concepción Gimeno] isabel
Línea 7: Línea 7:
  
 <WRAP center round box 95%> <WRAP center round box 95%>
-**[[http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/el-nacimiento-de-la-historia-de-las-mujeres-en-espana-1884-o-cuando-concepcion-gimeno-de-flaquer-escribe-madres-de-hombres-celebres-971297/html/29af36f9-21ab-4fe3-8e38-87880d7117df_2.html|Fonte: Biblioteca virtual Miguel de Cervantes]]**+**[[http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/el-nacimiento-de-la-historia-de-las-mujeres-en-espana-1884-o-cuando-concepcion-gimeno-de-flaquer-escribe-madres-de-hombres-celebres-971297/html/29af36f9-21ab-4fe3-8e38-87880d7117df_2.html|Fuente: Biblioteca virtual Miguel de Cervantes]]**
  
-<fs medium>**O nacemento da Historia das Mulleres en España (1884), ou cando [[https://es.wikipedia.org/wiki/Concepci%C3%B3n_Gimeno_de_Flaquer|Concepción Gimeno de Flaquer]] escribe «Nais de homes soados»**</fs>+<fs medium>**El nacimiento de la Historia de las Mujeres en España (1884), o cuando [[https://es.wikipedia.org/wiki/Concepci%C3%B3n_Gimeno_de_Flaquer|Concepción Gimeno de Flaquer]] escribe «Madres de hombres célebres»**</fs>
  
 Josemi Lorenzo Arribas Josemi Lorenzo Arribas
 </WRAP> </WRAP>
  
-===== 1. Razóns para estudar a Concepción Ximeno =====+===== 1. Razones para estudiar a Concepción Gimeno =====
  
 <WRAP center round box 95%> <WRAP center round box 95%>
-<blockquote>«Aínda que raras veces aparece o nome de Gimeno na enumeración das feministas  decimonónicas, parécenos que debería ser incluídase non pola orixinalidade das súas ideas, pola curiosa mestura na súa linguaxe dun rexistro sentimental-doméstico combinado cun forte ton  polemicista que  explaya razón e a lóxica como procedemento argumentativo [...] combínase a forza da lóxica e a razón cunha ira feminista o calpropoñemos aquí, converte a esta ensaísta nunha voz transgresora. Á ecuanimidade  arenaliana e a ira de Gimeno poderiamos engadir nesta lista de tonsironía mordaz de Pardo Bazán, quen dedicou longos anos da súa vida para polemizar cos moitos homes que insistiron en proclamar a inferioridade da muller». (BLANCO, 1998: 461-462)</blockquote>              +<blockquote>«Aunque raras veces aparece el nombre de Gimeno en la enumeración de las feministas decimonónicas, nos parece que debería ser incluidasi no por la originalidad de sus ideas, por la curiosa mezcla en su lenguaje de un registro sentimental-doméstico combinado con un fuerte tono polemicista que explaya la razón y la lógica como procedimiento argumentativo [...] se combina la fuerza de la lógica y la razón con una ira feminista lo cualproponemos aquí, convierte a esta ensayista en una voz transgresora. A la ecuanimidad arenaliana y la ira de Gimeno podríamos añadir en esta lista de tonosla ironía mordaz de Pardo Bazán, quien dedicó largos años de su vida polemizar con los muchos hombres que insistieron en proclamar la inferioridad de la mujer». (BLANCO, 1998: 461-462)  </blockquote>              
  
-Nestas páxinas non se vai a tratar dunha escritora desde punto de vista da historia da Literatura, ou polo menos non imos tratar a figura de Concepción Gimeno de  Flaquer (1850-1919) como unha escritora máis das da época  isabelina e  entresiglos, senón que me vou a referir a esta autora aragonesa como un precedente da Historia das Mulleres en España. Tratarase, por tanto, de Gimeno como historiadora, como unha muller cunha sensibilidade que ben podería chamarse hoxe feminista, situándoa no seu contexto cronolóxico e social. Para isoademais de rexeitar o prexuízo tradicional, patriarcal, que arremete periodicamente contra estas autoras, hai que sobrepoñerse outromáis sutil, porque parte de voces feministas de esquerdas, que ás veces negan o compromiso feminista de certas mulleres polo feito de ser nobres ou burguesas, defensoras da súa clase e status social.+En estas páginas no se va a tratar de una escritora desde el punto de vista de la historia de la Literatura, o al menos no vamos tratar la figura de Concepción Gimeno de Flaquer (1850-1919) como una escritora más de las de la época isabelina entresiglos, sino que me voy a referir a esta autora aragonesa como un precedente de la Historia de las Mujeres en España. Se tratará, por tanto, de Gimeno como historiadora, como una mujer con una sensibilidad que bien podría llamarse hoy feminista, situándola en su contexto cronológico y social. Para elloademás de rechazar el prejuicio tradicional, patriarcal, que arremete periódicamente contra estas autoras, hay que sobreponerse otromás sutil, porque parte de voces feministas de izquierdas, que veces niegan el compromiso feminista de ciertas mujeres por el hecho de haber sido nobles o burguesas, defensoras de su clase y estatus social.
  
-Na conferencia que pronunciou no Ateneo de Madrid comezaba afirmando  abruptamente, sen preparación:+En la conferencia que pronunció en el Ateneo de Madrid comenzaba afirmando abruptamente, sin preparación:
  
-<blockquote>Un dos problemas sociais que máis preocupan hoxe aos pensadores é o problema feminista [...] Non atopou aínda eco en España; non se tomou en serio, porque o noso carácter  préstase máis á ironía que á investigación. (GIMENO DE  FLAQUER, 1903: 5)</blockquote>            +<blockquote>Uno de los problemas sociales que más preocupan hoy a los pensadores es el problema feminista [...] No ha encontrado todavía eco en España; no se ha tomado en serio, porque nuestro carácter préstase más a la ironía que a la investigación. (GIMENO DE FLAQUER, 1903: 5)    </blockquote>            
  
-E unha investigación é precisamente que emprendera polo menos dúas décadas antes destas palabras, que frutificou coa publicación do libro que glosará este artigo. Con isonon quero entrar nun debate que xulgo estéril: se a autora foi ou non feminista (quen o era na década dos setenta-oitenta do  XIX?), pois non se trata de outorgar etiquetas, senón de profundar no abanico de problemas que trata, modo en que aborda recuperación do labor das mulleres na Historia, e os puntos teóricos de partida dos que arrincaNeste sentido, un bo barómetro para abordar a orixinalidade da súa proposta é se á hora de articular discurso histórico participou en maior ou en menor medida (ou se combateronos prexuízos patriarcais vixentes na época.+Y una investigación es precisamente la que había emprendido al menos dos décadas antes de estas palabras, que fructificó con la publicación del libro que glosará este artículo. Con ellono quiero entrar en un debate que juzgo estéril: si la autora fue o no feminista (¿quién lo era en la década de los setenta-ochenta del XIX?), pues no se trata de otorgar etiquetas, sino de profundizar en el abanico de problemas que trata, el modo en que aborda la recuperación de la labor de las mujeres en la Historia, y los puntos teóricos de partida de los que arrancaEn este sentido, un buen barómetro para abordar la originalidad de su propuesta es si la hora de articular el discurso histórico participó en mayor o en menor medida (se combatieronlos prejuicios patriarcales vigentes en la época.
  
-Adiantando a conclusión, afirmo que Concepción Gimeno de  Flaquer foi unha autora pioneira da Historia das Mulleres eno contexto da súa época, feminista. Se hoxe, gran parte do que se escribe cabe dentro desta categoría dista moito de ser feminista, acrecéntase o interese pola obra da autora aragonesa se sabemos que foi das primeiras persoas en España que explicitamente falou de «feminismo», que foi unha muller que dedicou especial esforzo en fundar revistas para abordar cuestión das mulleresNesta colección de libros que recollen achegas a un Seminario sobre a Querela das Mulleres débese estudar a Gimeno non só porque estableceu relacións con outras mulleres e defendeunas en canto creadoras (Carolina Coroado Faustina  Sáenz de Melgar, Josefa Pujol, Emilia Pardo Bazán, Carmen de Burgos, Concepción Arenal...), non só porque avogou en España en México, os países en que viviupola defensa dignificación das mulleressenón tamén porque é a primeira muller coñecida que articula na Historia das Mulleres o seu defensa femininadúas décadas antes de que acabe o século  XIX.+Adelantando la conclusión, afirmo que Concepción Gimeno de Flaquer fue [[dinero-poder_vs._poder-dinero#el_hombre_economico|una autora pionera de la Historia de las Mujeres]] yen el contexto de su época, feminista. Si hoy, gran parte de lo que se escribe cabe dentro de esta categoría dista mucho de ser feminista, se acrecienta el interés por la obra de la autora aragonesa si sabemos que fue de las primeras personas en España que explícitamente habló de «feminismo», que fue una mujer que dedicó especial esfuerzo en fundar revistas para abordar la cuestión de las mujeresEn esta colección de libros que recogen aportaciones a un Seminario sobre la Querella de las Mujeres se debe estudiar a Gimeno no sólo porque entabló relaciones con otras mujeres y las defendió en cuanto creadoras (Carolina Coronado, Faustina Sáenz de Melgar, Josefa Pujol, Emilia Pardo Bazán, Carmen de Burgos, Concepción Arenal...), no sólo porque abogó en España en México, los países en que viviópor la defensa dignificación de las mujeressino también porque es la primera mujer conocida que articula en la Historia de las Mujeres su defensa femeninados décadas antes de que acabe el siglo XIX.
  
-É sorprendente ausencia de Gimeno na  historiografía da Historia das Mulleres en España. Non lla cita como historiadora a pesar do avance producido nas últimas décadas no rastrexo dos precedentes. Ou é que empeza ex  novo a principios dos anos setenta do século  XX, como se nos dixoFroito deste esquecementonon hai ningunha obra reeditada de Concepción Gimeno, ao contrario do que ocorre con outras autoras contemporáneas a elatampouco hai apenas ningún artigo monográfico sobre elacomo máximo algúns que falan da súa condición de novelista (AYALA, 2008; MUÑOZ OLIVEIRAIS, 2000), do sinal que deixou en México (RAMOS  ESCANDÓN, 2001 2002), ou do seu relevante papel como xornalista (DÍAZ, 2000; CHOZAS RUIZ- BELLOSO, 2005). Como en tantas outras ocasiónsque si hai é algunha referencia na bibliografía anglosaxoa analizando o seu papel como feminista ( BIEDER, 1990;  HIBBS- LISSORGUES, 2006). Actualmente, mantén o seu nome un premio do  SIEM (Seminario de Investigación de Estudos da Mullerda Universidade de Zaragoza, así como unha rúa no seu pobo natal,  Alcañiz (Teruel).+Es sorprendente la ausencia de Gimeno en la historiografía de la Historia de las Mujeres en España. No se la cita como historiadora a pesar del avance producido en las últimas décadas en el rastreo de los precedentes. ¿O es que empieza ex novo a principios de los años setenta del siglo XX, como se nos ha dichoFruto de este olvidono hay ninguna obra reeditada de Concepción Gimeno, al contrario de lo que ocurre con otras autoras contemporáneas a ellatampoco hay apenas ningún artículo monográfico sobre ellaa lo sumo algunos que hablan de su condición de novelista (AYALA, 2008; MUÑOZ OLIVARES, 2000), de la impronta que dejó en México (RAMOS ESCANDÓN, 2001 2002), o de su relevante papel como periodista (DÍAZ, 2000; CHOZAS RUIZ-BELLOSO, 2005). Como en tantas otras ocasioneslo que sí hay es alguna referencia en la bibliografía anglosajona analizando su papel como feminista (BIEDER, 1990; HIBBS-LISSORGUES, 2006). Actualmente, mantiene su nombre un premio del SIEM (Seminario de Investigación de Estudios de la Mujerde la Universidad de Zaragoza, así como una calle en su pueblo natal, Alcañiz (Teruel).
 </WRAP> </WRAP>
  
-===== 2. Algúns datos biográficos que interesan =====+===== 2. Algunos datos biográficos que interesan =====
  
 <WRAP center round box 95%> <WRAP center round box 95%>
-Cando aínda hoxe o termo ‘feminismo’ ‘feminista’ seguen levantando bochasenténdese como  estereotipado, e moitas mulleres (non digamos homesfoxen del coma se fose un insulto, Concepción xa o utilizaba sen ambaxes ao estrearse o século  XX, sendo unha das primeirasnon só en empregalosenón en dar unha visión do que era feminismo, empregándoo no problema feminista, título da citada conferencia ofrecida no Ateneo de Madrid en 1903. Entón xa pasaba de cincuenta anosco que elección do título e contido da conferencia non era unha simple  boutade nin un exceso de mocidadeNon foi un perfil revolucionario o desta autora, senón máis ben tendente á moderación. Iso si, con firmes principios, aos que nunca renunciou. Antes que buscar unha fácil provocación, pretendeu poñer un problema sobre mesa, nomealoadiantando unha antiga reivindicación feminista categorizada moito tempo despoiscando Betty Friedan na mística da feminidade (1963) referiuse «a cuestión que non ten nome» para referirse ao malestar das mulleres recluídas no fogar.+Cuando todavía hoy el término ‘feminismo’ ‘feminista’ siguen levantando ampollasse entiende como estereotipado, y muchas mujeres (no digamos varoneshuyen de él como si fuera un insulto, Concepción ya lo utilizaba sin ambages al estrenarse el siglo XX, siendo una de las primerasno sólo en emplearlosino en dar una visión de lo que era feminismo, empleándolo en El problema feminista, título de la citada conferencia ofrecida en el Ateneo de Madrid en 1903. Entonces ya pasaba de cincuenta añoscon lo que la elección del título y contenido de la conferencia no era una simple boutade ni un exceso de juventudNo fue un perfil revolucionario el de esta autora, sino más bien tendente a la moderación. Eso sí, con firmes principios, a los que nunca renunció. Antes que buscar una fácil provocación, pretendió poner un problema sobre la mesa, nombrarloadelantando una antigua reivindicación feminista categorizada mucho tiempo despuéscuando Betty Friedan en La mística de la feminidad (1963) se refirió «la cuestión que no tiene nombre» para referirse al malestar de las mujeres recluidas en el hogar.
  
-Unha lectura superficial da biobibliografía  gimeniana xa descobre moitas singularidades, que quizá non respondan todas á mera casualidadeIso porque non todas as mulleres acomodadas mostraron aspiracións literarias, xornalísticas e editoriaissenón que só unha minoría delas escribiuMáis difícil foi que fixesen da defensa das mulleres a súa causa. Finalmente, entre as poucas que encaixan neste perfil, é do todo novo articular defensa feminina a partir dun discurso histórico, entendido sempre desde un punto de vista  ensayístico, non técnico.+Una lectura superficial de la biobibliografía gimeniana ya descubre muchas singularidades, que quizá no respondan todas a la mera casualidadEllo porque no todas las mujeres acomodadas mostraron aspiraciones literarias, periodísticas y editorialessino que sólo una minoría de ellas escribióMás difícil fue que hicieran de la defensa de las mujeres su causa. Finalmente, entre las pocas que encajan en este perfil, es del todo novedoso articular la defensa femenina a partir de un discurso histórico, entendido siempre desde un punto de vista ensayístico, no técnico.
  
-As principais fontes secundarias para estudar a María de la Concepción Pilar Loreto Laura  Rufina Gimeno Gil (Gimeno de  Flaquer, cando casou) son escasas, como se dixo (panorama máis completo ofrécese en BIANCHI, 2007), practicamente reducidas a un libro dun historiador local ( BUÑUEL, 1959), clásico de SIMÓN  PALMER (1991), e unha entrada nunha enciclopedia especializada ( BIEDER, 1993), máis a investigación recente que propia Mariña Bianchi está a dedicarlle os últimos anos. María Concepción Gimeno Gil naceu o 11 de decembro de 1850 en  Alcañiz (Teruel). Precoz na escritura, con 19 anos publica o seu primeiro artigo no Trobador do Ebro (1869), que demostra xa unha clara conciencia dos temas que acompañarán resto da súa vida: «Aos  impugnadores do belo sexo», na mellor tradición das mulleres que se valoran a si mesmas (Emilia Pardo Bazán, nacida poucos meses despois que Concepción Gimeno, non escribirá serie de artigos que levan por título xenérico A cuestión  palpitante ata 1882-1883). Criouse no ambiente dunha poboación que comezaba a ser próspera co empuxe dunha pequena burguesía industrial, pero aínda así, lonxe de grandes cidades (cando se inaugura ferrocarril Gimeno xa facía tempo que deixara o seu pobo natal) e nun ambiente maioritariamente conservador, que fai máis meritoria a súa traxectoria e sensibilidade xuvenil. Quede para ulteriores investigacións coñecer cal foi o caldo de cultivo que lle permitiu contactar con estas preocupacións de vangarda, mal vistas e, aparentemente, substanciadas por mulleres de boa condición social en cenáculos burgueses urbanos. No ambiente  alcañizano pasou o primeiros vinte anos de vida.+Las principales fuentes secundarias para estudiar a María de la Concepción Pilar Loreto Laura Rufina Gimeno Gil (Gimeno de Flaquer, cuando se casó) son escasas, como se dijo (el panorama más completo se ofrece en BIANCHI, 2007), prácticamente reducidas a un libro de un historiador local (BUÑUEL, 1959), el clásico de SIMÓN PALMER (1991), y una entrada en una enciclopedia especializada (BIEDER, 1993), más la investigación reciente que la propia Marina Bianchi le está dedicando los últimos años. María Concepción Gimeno Gil nació el 11 de diciembre de 1850 en Alcañiz (Teruel). Precoz en la escritura, con 19 años publica su primer artículo en El Trovador del Ebro (1869), que demuestra ya una clara conciencia de los temas que la acompañarán el resto de su vida: «A los impugnadores del bello sexo», en la mejor tradición de las mujeres que se valoran a sí mismas (Emilia Pardo Bazán, nacida pocos meses después que Concepción Gimeno, no escribirá la serie de artículos que llevan por título genérico La cuestión palpitante hasta 1882-1883). Se crió en el ambiente de una población que comenzaba a ser próspera con el empuje de una pequeña burguesía industrial, pero aún así, lejos de grandes ciudades (cuando se inaugura el ferrocarril Gimeno ya hacía tiempo que había dejado su pueblo natal) y en un ambiente mayoritariamente conservador, lo que hace más meritoria su trayectoria y sensibilidad juvenil. Quede para ulteriores investigaciones conocer cuál fue el caldo de cultivo que le permitió contactar con estas preocupaciones de vanguardia, mal vistas y, aparentemente, sustanciadas por mujeres de buena condición social en cenáculos burgueses urbanos. En el ambiente alcañizano pasó los primeros veinte años de vida.
  
-En 1871, xa trasladada a Madrid, coñece a Carolina Coroado e a Juan Valera, quen colaborará nas revistas que dirixirá a aragonesa. Un ano despois, en Barcelona, publica precisamente a primeira delasIlustración da Mullercuxo título foi un programa das intencións que tivo Gimeno como escritora editora. A súa dedicación á literatura era imparable, a pesar da súa mocidade encargáronselle dous capítulos das españolas, americanas, lusitanas pintadas por si mesmas, publicación coordinada por Faustina Sáenz de Melgar que viu a luz en 1873. A moza de Alcañiz aínda non cumprira os 23 anos.+En 1871, ya trasladada a Madrid, conoce a Carolina Coronado y a Juan Valera, quienes colaborarán en las revistas que dirigirá la aragonesa. Un año después, en Barcelona, publica precisamente la primera de ellasLa Ilustración de la Mujercuyo título fue un programa de las intenciones que tuvo Gimeno como escritora editora. Su dedicación a la literatura era imparable, a pesar de su juventud se le encargaron dos capítulos de Las españolas, americanas, lusitanas pintadas por sí mismas, publicación coordinada por Faustina Sáenz de Melgar que vio la luz en 1873. La joven de Alcañiz todavía no había cumplido los 23 años.
  
-Concepción Gimeno casou co xornalista Francisco de Paula  Flaquer e  Fraise aos 29 anos, que xa era idade nese tempoCando contraeu matrimonio, por tanto, tiña xa unha carreira detrás e unha biografía. Esa é a súa identidadee non tivo que adquirila cunha boa vodaFora unha nena precoz, aspecto que subliña no Prólogo-Biografía Juan Tomás  Salvany, asiduo colaborador nas empresas da turolense, destacando en habitual ensalada a súa cara  aniñada e o pronto que comezou traballar en xornais para, comentando a súa bibliografía, rematar así: "«Nin na súa vida íntima, nin na súa vida social adiviñaredes á literata»" ( SALVANY, 1895: 14). Únese así á tradición de  prologuistas masculinos que autorizan á muller que escribe, pero que resaltan a feminidade «tradicional» de tales mulleres a modo de  topos apenas falan dos libros en sisempre con medo a presentar un perfil de muller forte eaos seus ollos desnaturalizada (SIMÓN  PALMER, 1992). Lonxe de posturas  misóginas, moitos destes autores, fillos do seu tempo e do seu contexto cultural, trataban de autorizar ás mulleres buscando categorías e xustificacións teóricas que estaban aínda sen dicirse e sen  sistematizar. propia Gimeno, nun texto que podería considerarse claramente un precedente do que hoxe, con horrendo  anglicismo, chámase «empoderamento» afirmaba:+Concepción Gimeno se casó con el periodista Francisco de Paula Flaquer Fraise a los 29 años, que ya era edad en ese tiempoCuando contrajo matrimonio, por tanto, tenía ya una carrera detrás y una biografía. Esa es su identidady no tuvo que adquirirla con una buena bodaHabía sido una niña precoz, aspecto que subraya en el Prólogo-Biografía Juan Tomás Salvany, asiduo colaborador en las empresas de la turolense, destacando en habitual ensalada su cara aniñada y lo pronto que comenzó trabajar en periódicos para, comentando su bibliografía, rematar así: "«Ni en su vida íntima, ni en su vida social adivinaréis a la literata»" (SALVANY, 1895: 14). Se une así a la tradición de prologuistas masculinos que autorizan a la mujer que escribe, pero que resaltan la feminidad «tradicional» de tales mujeres a modo de topos apenas hablan de los libros en siempre con miedo a presentar un perfil de mujer fuerte ya sus ojos, desnaturalizada (SIMÓN PALMER, 1992). Lejos de posturas misóginas, muchos de estos autores, hijos de su tiempo y de su contexto cultural, trataban de autorizar a las mujeres buscando categorías y justificaciones teóricas que estaban aún sin decirse y sin sistematizar. La propia Gimeno, en un texto que podría considerarse claramente un precedente de lo que hoy, con horrendo anglicismo, se llama «empoderamiento» afirmaba:
  
-<blockquote>Xa non é exacto o cualificativo de forte, aplicado ao sexo masculino, nin o de débil ao feminino, porque a medida que os homes se han feito débiles, as mulleres fixéronse fortesOs homes de hoxe son homes-femias... (1887: 161) </blockquote>            +<blockquote>Ya no es exacto el calificativo de fuerte, aplicado al sexo masculino, ni el de débil al femenino, porque a medida que los hombres se han hecho débiles, las mujeres se han hecho fuertesLos hombres de hoy son varones-hembras... (1887: 161) </blockquote>               
  
-**Casada, trasládase a México en 1883, país onde creou e dirixiu nada máis chegar (ata o seu regreso a España en 1890) outra publicación, Álbum da Muller, empresa para que contou con moitas colaboradoras**. Aparecen nas devanditas páxinas textos sobre sor Juana Inés da Cruz, Juana de Arco e outras mulleresdestácase o  profeminismo de Feijoo, colaboran escritoras como Catalina Coroado, Josefa Pujol, ou mesmo Víctor Hugo, que enviou colaboracións especiais en atención a Concepción Gimeno (AYALA, 2008: 62-63). **Tivo éxito, porque en 1884 agranda revista o seu formato (no canto de desaparecer, como moitas outras), e chega a escribir Delfina Ortega, a primeira esposa de Porfirio Díaz, presidente da República mexicana, muller con quen debía manter contacto**.+**Casada, se traslada a México en 1883, país donde creó y dirigió nada más llegar (hasta su regreso a España en 1890) otra publicación, El Álbum de la Mujer, empresa para la que contó con muchas colaboradoras**. Aparecen en dichas páginas textos sobre sor Juana Inés de la Cruz, Juana de Arco y otras mujeresse destaca el profeminismo de Feijoo, colaboran escritoras como Catalina Coronado, Josefa Pujol, o el mismo Víctor Hugo, que envió colaboraciones especiales en atención a Concepción Gimeno (AYALA, 2008: 62-63). **Tuvo éxito, porque en 1884 agranda la revista su formato (en vez de desaparecer, como muchas otras), y llega a escribir Delfina Ortega, la primera esposa de Porfirio Díaz, el presidente de la República mexicana, mujer con quien debía mantener contacto**.
 </WRAP> </WRAP>
  
-===== 3. Concepción Ximenopioneira da Historia das Mulleres en España =====+===== 3. Concepción Gimenopionera de la Historia de las Mujeres en España =====
  
 <WRAP center round box 95%> <WRAP center round box 95%>
-Tratarei de mostrar como a alcañizana é unha pioneira da escritura da Historia das Mulleres en España, por vocación por enfoque mesmoÉ frecuente hoxe desculpar ideas que se escribiron fai dúas ou tres décadas sen enfoque feminista algúnnin sequera con ningunha sensibilidade cara ao tema, aludindo a que «era outra época». A principios dos anos 80 do século  XIX tamén era outra época (faltaban quince anos, por exemplo, para que comezase a publicar  Menéndez Pidal), e foi entón cando unha muller de pouco máis de trinta anos, nacida en  Alcañiz, escribe un libro titulado Nais de homes soados. A finais do século  XIX en España, a pesar dos esforzos de renovadores como os de Altamira, o suxeito  historiográfico era moi estable definido: gran personaxe (homeou  virilizado). Desde é interesante cuña que engade Gimeno desde propio título, ao situar á nai como protagonista, aínda que sexa en canto  prefiguración do propio suxeito historiográfico, facendo un bucle que reverte en beneficio feminino, que accede así a esta categoría, dunha maneira vicaria, si, pero accede. En realidadeé un precedente do relato sobre «a irmá de Shakespeare» que narra Virginia  Woolf máis sistematizadamente con maior carga crítica. No canto da irmáas naisgrazas elasá súa influencia e súa dedicación (aos fillospermitiron que estes  descollaran.+Trataré de mostrar cómo la alcañizana es una pionera de la escritura de la Historia de las Mujeres en España, por vocación por enfoque inclusoEs frecuente hoy disculpar ideas que se escribieron hace dos o tres décadas sin enfoque feminista algunoni siquiera con ninguna sensibilidad hacia el tema, aludiendo a que «era otra época». A principios de los años 80 del siglo XIX también era otra época (faltaban quince años, por ejemplo, para que comenzara a publicar Menéndez Pidal), y fue entonces cuando una mujer de poco más de treinta años, nacida en Alcañiz, escribe un libro titulado Madres de hombres célebres. A finales del siglo XIX en España, pese los esfuerzos de renovadores como los de Altamira, el sujeto historiográfico era muy estable definido: el gran personaje (varónvirilizado). Desde ahíes interesante la cuña que añade Gimeno desde el propio título, al situar a la madre como protagonista, aunque sea en cuanto prefiguración del propio sujeto historiográfico, haciendo un bucle que revierte en beneficio femenino, que accede así a esta categoría, de una manera vicaria, , pero accede. En realidades un precedente del relato sobre «la hermana de Shakespeare» que narra Virginia Woolf más sistematizadamente con mayor carga crítica. En vez de la hermanalas madresgracias ellas, a su influencia y su dedicación (a los hijospermitieron que éstos descollaran.
  
-Unha rápida ollada aos libros opúsculos de Historia que escribiu Gimeno (moitas froito de conferencias  ateneístas e noutros selectos círculos intelectuais), con explícitas referencias en moitos desde título ás mulleres, parecen sobrados argumentos para xustificar o interese que mantivo cara a esta área: Civilización dos Antigos Pobos Mexicanos (Disertación histórica lida pola súa autora no Ateneo de Madrid, 17 de xuño de 1890); Mujeres da Revolución Francesa (Disertación lida no Ateneo de Madrid na noite do 25 de marzo de 1891); Vantaxes de instruír á muller e as súas aptitudes para instruírse (Disertación lida no Ateneo de Madrid 6 de maio de 1895); Mujeres. Vidas paralelas (1893); Mujeres de raza latina (1904); Mujeres de rexia estirpe (1907). Se eles engadímoslles os  numerosísimos libros que se titulan A muller..., As mulleres... posiblemente estamos #ante das grandes autorías obsesionadas pola instrución femininaEla nunca se presenta, obviamente, como historiadora (que sería un oficio e unha práctica  intrusista), senón como escritora, imperando un marcado interese e ton xornalístico, divulgador, con intención de saber comunicar, de chegar á xente e facer comprensible mensaxe. Como escritora, na súa época, triunfou e foi unha firma influente e recoñecida, como demostra a entusiasta recepción dos seus libros. A Muller xulgada por unha muller esgotouse en pouco temporequirindo nove edicións ( SALVANY, 1895: 10-11), así ocorreu con moitos outros dos seus títulos. Neste sentido, tribuna xornalística valeulle tamén para publicitalos e dalos coñecer.+Un rápido vistazo a los libros opúsculos de Historia que escribió Gimeno (muchas fruto de conferencias ateneístas y en otros selectos círculos intelectuales), con explícitas referencias en muchos desde el título a las mujeres, parecen sobrados argumentos para justificar el interés que mantuvo hacia este área: Civilización de los Antiguos Pueblos Mexicanos (Disertación histórica leída por su autora en el Ateneo de Madrid, 17 de junio de 1890); Mujeres de la Revolución Francesa (Disertación leída en el Ateneo de Madrid en la noche del 25 de marzo de 1891); Ventajas de instruir a la mujer y sus aptitudes para instruirse (Disertación leída en el Ateneo de Madrid el 6 de mayo de 1895); Mujeres. Vidas paralelas (1893); Mujeres de raza latina (1904); Mujeres de regia estirpe (1907). Si ellos les añadimos los numerosísimos libros que se titulan La mujer..., Las mujeres... posiblemente estamos ante de las grandes autorías obsesionadas por la instrucción femeninaElla nunca se presenta, obviamente, como historiadora (lo que sería un oficio y una práctica intrusista), sino como escritora, imperando un marcado interés y tono periodístico, divulgador, con intención de saber comunicar, de llegar la gente y hacer comprensible el mensaje. Como escritora, en su época, triunfó y fue una firma influyente y reconocida, como demuestra la entusiasta recepción de sus libros. La Mujer juzgada por una mujer se agotó en poco tiemporequiriendo nueve ediciones (SALVANY, 1895: 10-11), así ocurrió con muchos otros de sus títulos. En este sentido, la tribuna periodística le valió también para publicitarlos y darlos conocer.
  
-Adviertese <fc #800080>**un continuo interese en todos os seus ensaios en autorizar ás mulleres contemporáneas a través do recurso á xenealoxía de mulleres do pasado**</fc>, estratexia á que volverá ex novo historia das mulleres en España desde a súa recuperación na década dos setenta do pasado século. <fc #800080>**Ximeno sostén unha perspectiva histórica cando fala da situación das mulleresa ese interese na historia como fonte  legitimadora engádelle un despregamento de autoridades femininas**</fc>. Véase:+Se advierte <fc #800080>**un continuo interés en todos sus ensayos en autorizar a las mujeres contemporáneas a través del recurso a la genealogía de mujeres del pasado**</fc>, estrategia a la que volverá ex novo la historia de las mujeres en España desde su recuperación en la década de los setenta del pasado siglo. <fc #800080>**Gimeno sostiene una perspectiva histórica cuando habla de la situación de las mujeresa ese interés en la historia como fuente legitimadora le añade un despliegue de autoridades femeninas**</fc>. Véase:
  
 <WRAP center round box 85%> <WRAP center round box 85%>
-escritora existirá sempre como existiu en todas as épocas. O mesmo entre os gentiles que entre os cristiánsnas altas clases sociais que nas clases  plebeyas, brillaron mulleres de  númen poético.+La escritora existirá siempre como ha existido en todas las épocas. Lo mismo entre los gentiles que entre los cristianosen las altas clases sociales que en las clases plebeyas, han brillado mujeres de númen poético.
  
-É unha aberración supoñer que a muller pervierte os seus sans costumes e puras ideas, cando eleva o seu entendemento polo estudo.+Es una aberración suponer que la mujer pervierte sus sanas costumbres y puras ideas, cuando eleva su entendimiento por el estudio.
  
-Á fronte das máis notables escritoras podemos colocar a Santa Teresa de Jesús, Santa Catalina de Sena, a Tecla, discípula de San Pablo, a  Valeria  Proba, a  Hildegarda, outras moitas mulleres que se distinguiron polas súas virtudes e sabedoría, (XIMENO DE FLAQUER, 1877: 227) +Al frente de las más notables escritoras podemos colocar a Santa Teresa de Jesús, Santa Catalina de Sena, a Tecla, discípula de San Pablo, a Valeria Proba, a Hildegarda, otras muchas mujeres que se distinguieron por sus virtudes y sabiduría, 
 + 
 +(GIMENO DE FLAQUER, 1877: 227)
 </WRAP> </WRAP>
                                
-ideas que logo as repetirá en 1903 no seu discurso do Ateneo. Permítaseme unha pequena  digresión para sinalar a importancia da cita a  Hildegarda de  Bingen como autoridade en 1877. Onde lería sobre ela a nova Concepción para colocala ao nivel das outras mulleres nomeadas? Un tema interesante, que haberá que investigar...+ideas que luego las repetirá en 1903 en su discurso del Ateneo. Permítaseme una pequeña digresión para señalar la importancia de la cita a Hildegarda de Bingen como autoridad en 1877. ¿Dónde habría leído sobre ella la joven Concepción para colocarla al nivel de las otras mujeres nombradas? Un tema interesante, que habrá que investigar...
  
-Moi poucos precedentes había en España de mulleres con tanto <fc #800080>**interese polo argumento histórico como fonte de lexitimación ou, simplemente, polo propio argumento histórico en si**</fc>, e haberiamos de acudir a vagos referentes, que seguramente non coñeceu a aragonesa, autoras antigas como Bernarda Ferreira de Lacerda (1595-1644), autora de Hespaña Libertada, cuxa primeira parte saíu impresa en 1618, texto que é probable que o escribise un tanto presionada e non por un interese sincero (Varanda, 2003), para achegarnos a un texto feminino  vindicador exposto desde formulacións históricas.+Muy pocos precedentes había en España de mujeres con tanto <fc #800080>**interés por el argumento histórico como fuente de legitimación o, simplemente, por el propio argumento histórico en **</fc>, y habríamos de acudir a vagos referentes, que seguramente no conoció la aragonesa, autoras antiguas como Bernarda Ferreira de Lacerda (1595-1644), autora de Hespaña Libertada, cuya primera parte salió impresa en 1618, texto que es probable que lo escribiera un tanto presionada y no por un interés sincero (Baranda, 2003), para acercarnos a un texto femenino vindicador planteado desde planteamientos históricos.
  
-Na súa etapa de directora colaboradora do Álbum Hispano-Americano (tecnicamente só o dirixe de 1890 a 1892, sen que apareza nome da dirección ata 1900, en que será o seu marido: BIANCHI, 2007: 94), "«ilustración [que] regala ás señoras  subscriptoras un xornal de modas titulado Elegancia»", Ximeno alentou a escritura de mulleres e a reflexión sobre cuestión dos roles xogados na sociedade por un e outro sexo. **Por encima de todo, mesmo do grao de maior ou menor reivindicación, apréciase a creación dunha corrente de opinión hispanoamericana** (Colombia, Venezuela, Perú, México, España), **da que Ximeno foi creadora transmisora, a favor da capacidade intelectual das mulleres**, vertida nas seguintes colaboracións (HERNÁNDEZ PRIETO, 1993: entradas 4, 15, 35, 62, 63, 127, 235, 305):+En su etapa de directora colaboradora de El Álbum Hispano-Americano (técnicamente sólo lo dirige de 1890 a 1892, sin que aparezca nombre de la dirección hasta 1900, en que será su marido: BIANCHI, 2007: 94), "«ilustración [que] regala a las señoras subscriptoras un periódico de modas titulado La Elegancia»", Gimeno alentó la escritura de mujeres y la reflexión sobre la cuestión de los roles jugados en la sociedad por uno y otro sexo. **Por encima de todo, incluso del grado de mayor o menor reivindicación, se aprecia la creación de una corriente de opinión hispanoamericana** (Colombia, Venezuela, Perú, México, España), **de la que Gimeno fue creadora transmisora, a favor de la capacidad intelectual de las mujeres**, vertida en las siguientes colaboraciones (HERNÁNDEZ PRIETO, 1993: entradas 4, 15, 35, 62, 63, 127, 235, 305):
  
-  * 1891.- Lindley de Phipps, Xosefina«A muller na gran exposición colombiana de Chicago, 1893». +  * 1891.- Lindley de Phipps, Josefina«La mujer en la gran exposición colombiana de Chicago, 1893». 
-  * 1892.- Puga, Amalia (Perú): «A literatura na muller»+  * 1892.- Puga, Amalia (Perú): «La literatura en la mujer»
-  * 1893.- Acosta de  Samper, Soledad (Colombia): «Aptitude da muller para exercer todas as profesións. Memoria presentada no Congreso Pedagóxico Hispano-Lusitano-Americano reunido en Madrid en 1892». +  * 1893.- Acosta de Samper, Soledad (Colombia): «Aptitud de la mujer para ejercer todas las profesiones. Memoria presentada en el Congreso Pedagógico Hispano-Lusitano-Americano reunido en Madrid en 1892». 
-  * 1893.- Bolet  Peraza. Nicanor (Venezuela): «A muller venezolana». +  * 1893.- Bolet Peraza. Nicanor (Venezuela): «La mujer venezolana». 
-  * 1895.- Vigil, José  M[ aría] (México): «A muller mexicana». +  * 1895.- Vigil, José M[aría] (México): «La mujer mexicana». 
-  * 1896.- Alvarado, Juan  C[ risóstomo] (Venezuela): «A muller educada». +  * 1896.- Alvarado, Juan C[risóstomo] (Venezuela): «La mujer educada». 
-  * 1896 1897.- Cortés, Enrique (Colombia): «O feminismo», «Un punto de vista na vida da muller».+  * 1896 1897.- Cortés, Enrique (Colombia): «El feminismo», «Un punto de vista en la vida de la mujer».
  
-situación diagnostícaa a propia escritora con valentía e autoridade:+La situación la diagnostica la propia escritora con valentía y autoridad:
  
 <WRAP center round box 85%> <WRAP center round box 85%>
-O home español permítelle á muller ser frívola, vaaparvadalixeira, superficial, beata coqueta, pero non lle permite ser escritora.+El hombre español le permite a la mujer ser frívola, vanaaturdidaligera, superficial, beata coqueta, pero no le permite ser escritora.
  
-Unha muller pode gastar grandes cantidades nos fútiles caprichos que inventa inconstante deidade apellidada Moda, pero non debe gastar vinte reais nun libro. Esta é a lóxica da xeneralidade dos homes. (GIMENO DE  FLAQUER, 1877: 211)                +Una mujer puede gastar grandes cantidades en los fútiles caprichos que inventa la inconstante deidad apellidada Moda, pero no debe gastar veinte reales en un libro. Ésta es la lógica de la generalidad de los hombres. (GIMENO DE FLAQUER, 1877: 211)                
 </WRAP> </WRAP>
  
-Finalmente, o interese pola Historia apréciase nos contidos do Álbum Ibero-Americano cando Gimeno dirixiuno, lugar onde Josefa Pujol de Colado escribe «Alexandría (nos primeiros tempos do cristianismo)», de fondo erudito, ou onde Carolina Coroado publica un artigo de historia e viaxes en 1891 no que, ao modo das excusationes benevolentiae das escritoras medievais, busca a lexitimidade da súa saber no río Tajo, mediante un curioso procedemento tradicionalmente buscado na figura da divindade:+Finalmente, el interés por la Historia se aprecia en los contenidos del Álbum Ibero-Americano cuando Gimeno lo dirigió, lugar donde Josefa Pujol de Collado escribe «Alejandría (en los primeros tiempos del cristianismo)», de fondo erudito, o donde Carolina Coronado publica un artículo de historia y viajes en 1891 en el que, al modo de las excusationes benevolentiae de las escritoras medievales, busca la legitimidad de su saber en el río Tajo, mediante un curioso procedimiento tradicionalmente buscado en la figura de la divinidad:
  
 <WRAP center round box 85%> <WRAP center round box 85%>
-Por que había eu de disputar aos sabios o dereito de ler eles sós o que din os libros cando che teño a ti que me contastes [sic] historia da infanta Galiana e as fazañas do Cid Campeador antes de saber ler nin pensar que xamais houbese de escribir? (cit. en CHOZAS RUIZ- BELLOSO, 2005) +¿Por qué había yo de disputar a los sabios el derecho de leer ellos solos lo que dicen los libros cuando te tengo a ti que me contastes [sic] la historia de la infanta Galiana y las hazañas del Cid Campeador antes de saber leer ni pensar que jamás hubiese de escribir? (cit. en CHOZAS RUIZ-BELLOSO, 2005)
 </WRAP> </WRAP>
                                
-Pero onde Ximeno de Flaquer verte dunha maneira clara o seu interese na Historia das Mulleres é no seu ensaio Nais de homes soados, de cuxos contidos básicos paso a dar conta. +Pero donde Gimeno de Flaquer vierte de una manera clara su interés en la Historia de las Mujeres es en su ensayo Madres de hombres célebres, de cuyos contenidos básicos paso a dar cuenta.
 </WRAP> </WRAP>
- 
  
 ===== 4. Ediciones de Madres de hombres célebres en México y España ===== ===== 4. Ediciones de Madres de hombres célebres en México y España =====
Línea 145: Línea 145:
 Más adelante, también destacará el papel jugado por Isabel II en el mecenazgo y su contribución al descubrimiento del Poema de Alfonso XI (97). Más adelante, también destacará el papel jugado por Isabel II en el mecenazgo y su contribución al descubrimiento del Poema de Alfonso XI (97).
 </WRAP> </WRAP>
 +
 ==== 5.3. Reinas medievales ibéricas ==== ==== 5.3. Reinas medievales ibéricas ====
  
concepcion_gimeno.txt · Última modificación: 2024/02/22 19:48 por iagoglez