¡Esta es una revisión vieja del documento!
Tabla de Contenidos
<fc #6495ed>O diñeiro das mulleres / De-construcion de contextos</fc>
A memoria colectiva
A rebeldía só nace onde hai aire para respirar (Victoria Camps, Ética da virtude)
Concepción Arenal defendeu a superioridade das mulleres e o dereito ao emprego, pero sería un pouco despois cando a súa evolución levouna á reivindicación dos dereitos políticos. Porque Concepción Arenal <fc #800080>era unha intelectual, pero non aceptaba separar a vivencia de algo sen a reflexión, a maduración, a escritura e a acción</fc>. Intelectual, activista e muller… definitivamente non podía encaixar en ningunha estrutura, e menos naquela época.
Foi a única persoa á que, habendo gañado tres veces un premio convocado pola Real Academia das Ciencias Morais e políticas, nunca lla convidou a formar parte. Era estraña porque, ademais de ser muller, tiña<fc #800080> esa dobre vertente de vocación filosófica e activismo reformista</fc>.
Como di a investigadora Anna Caballé, o seu motor sempre foi o pensamento e desexo de reforma, centrándose nos debates do seu tempo: o conflito entre Deus e a liberdade, as reivindicacións obreiras cada vez máis violentas, a mendicidade nas rúas, a falta dun Estado capaz de exercer un labor efectivo cos necesitados…
Outra das súas preocupacións era a influencia da opinión pública no devir dos acontecementos e as posibilidades de transformación. A incidencia da opinión publica… variou isto cando nos atopamos no que xa se denomina a cuarta onda do movemento feminista?
A xenealogía do espazo público
Un dos avances do pensamento feminista foi evidenciar que as mulleres careciamos de xenealoxía. Pero non era só pola transmisión do apelido paterno, senón que esta carencia manifestábase en múltiples frontes que foi necesario empezar a detectar e illar xa que subxacían en cada criterio, en cada tendencia, na lexislación… Porque non se trataba da xenealoxía persoal, que tamén, senón de <fc #800080>a xenealogía do espazo público, cuxo rescate foi, e continúa sendo, unha tarefa ardua</fc>.
Isto, que agora é empeza a ser unha percepción social xeneralizada, non o era tanto fai mesmo un par de décadas, xa que ano tras ano mantíñase o machacón e condescendiente discurso dos días sinalados nos que se enxalzaban os logros dunhas cantas mulleres excepcionais. E nesa trampa do discurso patriarcal, “mulleres excepcionais que se merecían o recoñecemento”, sorprende atoparse con enfoques como o de Concepción Ximeno, que en 1884 escribe e publica a súa “Nais de homes soados” e que na conferencia que pronunciou no Ateneo de Madrid comezaba afirmando con rotundidade:
Un dos problemas sociais que máis preocupan hoxe aos pensadores é o problema feminista […] Non atopou aínda eco en España; non se tomou en serio, porque o noso carácter préstase máis á ironía que á investigación. (XIMENO DE FLAQUER, 1903: 5)
A estas alturas do s. XXI, aínda que * a explosión da internet ponnos ao alcance datos e historias que antes había que rastrexar en bibliotecas e centros de documentación dispersos ou pouco coñecidos, en documentos mal ou nada catalogados e, en moitos casos, de carácter privado, o reto é sistematizar e integrar. É dicir, <fc #800080>reconstruír unha visión do que ocorría no espazo público cuxo relato non só se ocultou, senón que pretendía ser negado</fc>. Porque a pesar de ser apartadas do ámbito público e económico, as mulleres foron fundadoras e cofundadoras de escolas, mosteiros, igrexas, institucións asistenciais… Estudaron por libre, ou camufladas, con brillantes resultados académicos e foron impulsoras e organizadoras de actos, compañías de teatro ou exposicións. <fc #800080>Por certo, sempre con fins recadatorios dun diñeiro que “non podían posuír nin manexar”</fc>. O curioso é que, co tempo (a tan necesaria perspectiva temporal) <fc #800080>todos estes ámbitos e “actividades á marxe”, aos que as mulleres dedicaron tanto tempo e esforzo contribuíron (ou mesmo foron o motor) de moitas necesidades que derivaron nunha transformación social</fc>. E, como adoita suceder, cando a reivindicación xeneralízase convértese nun servizo monetizable do que as mulleres volven quedar excluídas ou minorizadas. </WRAP> ===== A pre-tensión da obxectividade ===== —-
As palabras son un instrumento poderoso, pero perden a súa esencia se na procura de precisión recorremos a etiquetaxes e formalidades de laboratorio.
A obxectividade non existe porque a “realidade” ten múltiples relatos e desde o mesmo instante en que nos expomos a necesidade de “contar”, estamos a formar parte do proceso para construír unha nova realidade. Tampouco se pode objetivar “o coñecemento”, tan só detectar os seus fitos dentro do proceso en que se xera porque, aínda que a todos apóianos a (propia) experiencia,o coñecemento xorde cando aprendemos a xeneralizar as preguntas, non as afirmacións.
E continuando con esta inmersión no ronsel da dúbida, cabe tamén cuestionar se é posible, e que achega, o relato do colectivo xa que «a contorna actúa como un alambique a través do cal depuramos e destilamos aquilo que, ao final, acabamos sabendo». Tal vez por iso, o punto de partida sobre o que se asenta este proxecto é o carácter social da memoria:
Calquera recordo, aínda que sexa moi persoal, existe en relación cun conxunto de nocións que nos dominan máis que outras, con persoas, grupos, lugares, datas, palabras e formas de linguaxe, mesmo con razoamentos e ideas, é dicir, coa vida material e moral das sociedades das que formamos parte. (Maurice Halbwachs)
A nosa memoria é social porque non hai construción humana na soidade. Os recordos xurden das ideas e percepcións que temos nun tempo que denominamos «presente», un concepto tan subxectivo como aleatorio xa que as horas e o calendario non son senón mera referencia aos acontecementos e vivencias que o dividen, pero non o enchen xamais. O tempo, e por tanto a memoria que o evoca, non é senón unha rede de niveis de narración que pode, e adoita, incluír diferentes procesos interindividuales, de grupo e dinámicas sociais.
No desenvolvemento continuo da memoria colectiva, non hai liñas de separación netamente trazadas como na historia, senón máis ben límites irregulares e incertos. Pero, ademais, a existencia de diferentes grupos no seo das sociedades dá lugar a diversas Memorias colectivas, mentres que a Historia pretende presentarse como a memoria universal do xénero humano. (Maurice Halbwachs)
O marco social da memoria é un aliciente para a investigación e a aprendizaxe, pero esta riqueza pérdese #ante a « pretenciosa obxectividade» da Historia, cuxa rixidez non ten un significado real para ningún dos grupos que foron actores dos acontecementos.
A memoria colectiva é un conxunto de relatos intemporales que desenvolve o recordo do que aínda existe na conciencia do grupo que a mantén. <fc #800080>Non hai oposición presente-pasado porque as redes interpersoais e os grupos non desaparecen de súpeto</fc>.
Nesta «pretensión» de achegarnos aos procesos de coñecemento e reflexión hai moito de aspiración, desexo e propósito de aprendizaxe, pero nada de ambición pretenciosa e desmedida por «descubrir verdades obxectivas». Porque hai que ser conscientes de que, na procura dos relatos, estamos a pasar a formar parte deses lazos invisibles dalgunhas redes da memoria colectiva.
Tampouco hai pre-tensión por esixencias e obxectivos desmedidos ou alleos, porque hai que traballar desde a premisa de que a obxectividade non existe.
===== A evolución dun privilexio ===== —-
A realidade é como un prisma, só se pode ver o lado que está diante
O certo é que nin sequera se decatan, nin o pensan! Sinxelamente ocorre algo fóra do habitual e saltan as alertas. E entón reaccionan… e invéntanse o relato.
===== Indagar no pasado =====
Cando se fala de investigación histórica téndese a illar os contextos, pero a realidade debúxase en capas que se interrelacionan.
A cuestión NON é lograr un maior detalle da fotografía SENÓN… dixitalizar o contexto en altísima resolución. Para iso, fan falta múltiples imaxes para que poidan ser reconstruídas nun zoom infinito.
Con todo, sabemos que algunhas formas de xeneralización escurecen a realidade e impiden o progreso. Estereotipar ás mulleres, ás minorías raciais, aos musulmáns, aos xudeus e a outros grupos sociais desfavorecidos foi a forma habitual de mantelos subordinados.
En 1873, unha lei de Illinois que prohibía ás mulleres exercer como avogados (cousa que xa facían en Iowa) foi desafiada por Myra Bradwell, que xa completara a súa formación e as súas prácticas, e exercía como avogada, pero á que lle foi negada a admisión nos tribunais de Illinois.
A Corte Suprema, en defensa da lei que excluía ás mulleres da profesión, alegou certos estereotipos, apoiados pola piedade relixiosa: «A timidez e delicadeza naturais e apropiadas que pertencen ao sexo feminino faias evidentemente inadecuadas para moitas das ocupacións da vida civil […]. O destino e a misión fundamental das mulleres é cumprir cos nobres e benignos oficios de esposa e nai. Esta é a lei do Creador».[9]
O xuíz Bradley chegou a recoñecer que moitas mulleres non estaban casadas e por tanto poderían considerarse como excepcións a esta regra xeral (Myra Bradwell estaba casada). Pero chegou á conclusión de que a lei debía «adaptarse á constitución xeral das cousas, e que non podía basearse en casos excepcionais».
Martha C. Nussbaum - Envejecer con sentido