Herramientas de usuario

Herramientas del sitio


ficha_tecnica

Indagar desde o cotián / Ficha técnica



Confluencia de miradas


Investigadora principal, promotora, co-guionista e directora: Isabel Iglesias


enPalabras

Isabel Iglesias

Socia consultora de I.G. Documentación, Experta en xestión do coñecemento, análise estratéxico e dinamización da información. Investigadora e experta en innovación social. Guionista e productora en proxectos de Cine & Investigación

Co-guionista, director de fotografía e edición: Iago González


enimaXes

Iago González

Cineasta. Experto en narrativas audiovisuais e no deseño de proxectos audiovisuais. Responsable do departamento audiovisual de I.G. Documentación. Presidente da Asociación Proxecto Máscaras

A mirada de Isabel


A muller no audiovisual?

Artículo de Isabel Iglesias

Relacións de poder

Como cada ano, a Academia Galega do Audiovisual proponnos un tema central sobre o que realizar as nosas achegas para o anuario. E ao meu gústame colaborar con todo esta vez… a ambigüidade do tema proposto resúltame tan abafadora como desconcertante: a situación da muller no audiovisual.

Por unha banda estou convencida de que non existe o tema “muller” e por outro creo que, tras a palabra “audiovisual”, seguen asomando poderosas nostalxias dun cinema que xa nunca máis será. Necesito atopar un enfoque para acoutar e unir os conceptos e para iso nada mellor que debullalos individualmente e situalos no contexto da institución que o propón, así que me vou á súa razón de ser:

A Academia Galega do Audiovisual agrupa a creadores e profesionais do audiovisual galego (cine, multimedia, publicidad, televisión, vídeo). Os académicos [e as académicas, supoño] exercen diversos oficios; traballan en diversos xéneros, medios, empresas e institucións, pensan o seu labor desde distintos postulados estéticos, industriais, ideolóxicos… A Academia é o espazo común para un colectivo diverso con algo que os une: formar parte do audiovisual galego.

A misión da Academia é a de fomentar o desenvolvemento das artes e das ciencias relacionadas directa ou indirectamente co audiovisual en Galicia, promovendo e defendendo a imaxe pública do conxunto dos profesionais do sector.

Con tal diversidade de oficios, ideoloxías, formas xurídicas, etc., pensei que, para abordar a cuestión de xénero no sector, podería solicitar algúns datos desagregados da Academia, pero á vista das discordancias no uso do masculino xenérico, supoño que non os haberá. Acordeime entón da asociación CIMA, que agrupa a máis de 200 mulleres profesionais cineastas e de medios audiovisuais e pensei que era un bo momento para navegar pola súa Web. Con todo, ler o propósito e o por que da súa existencia engadiu algunhas dúbidas ao desconcerto inicial porque, de verdade funciona o asociacionismo? é a ferramenta adecuada para abordar como obxectivo o síntoma dun problema moito máis amplo e universal?

Obxectivo de CIMA: fomentar unha presenza equitativa da muller no medio audiovisual. Así contribuímos a crear unha sociedade máis igualitaria e diversa.

Temos por un lado o complexo sector audiovisual que non consegue atopar o seu camiño e, por outro, os rumbos e desigualdades entre homes e mulleres en todas as profesións, ben sexa por falta de presenza e visibilidade ou por diferenzas salariais. É dicir, o primeiro elo que atopo entre muller e audiovisual refírese ao diñeiro e ao poder.

Outra cuestión interesante refírese ao «que», é dicir, os contidos. E aquí hai que barallar polo menos dous aspectos: as historias ou realidades que se queren contar e o talento para facelo. O segundo é difícil de medir debido a que a arte é subxectivo e está tan sometido ás modas como á o márketing (de novo diñeiro e poder que mediatizan audiencias). Respecto a os contidos hai literatura e «estudos» cos que non se se podo estar totalmente de acordo: que se os matices, que se a perspectiva da historia, que se o tratamento dos personaxes…

Pénsoo un pouco e creo que non quero reducilo a esas diferenzas porque, unha vez máis, acóllome ao de que «un caso negativo nada proba, un positivo si». Sen rebuscar demasiado atopo exemplos de excelencia en sutileza de matices e bo tratamento dos personaxes tanto en directoras como en directores, como Héctor, de Gracia Querejeta, ou Soas, de Benito Zambrano. Por non falar de moitas de Jonh Sayles.

É dicir, non hai base suficiente para diferenzas cualitativas (hai público para todo) pero si cuantitativas porque os círculos de poder son restritivos e autocomplacientes. E como adoito dicir, aínda que soe repetitivo, aí non estivemos. Do mesmo xeito que noutros sectores, no audiovisual ehttp://www.enpalabras.com/blog/2014/11/a-viaxe-de-a-industria-audiovisual/ sos círculos apuntan á distribución, que de tanto buscar a especulación como obxectivo, vese afectada dos males do seu propio éxito.

Muller e cun pé no audiovisual, suponse que o tema proposto debería gustarme, pero non. Danme alerxia as grandes cuestións e as súas intelectualismos. Púxenme a escribir buscando palabras para unha opinión pero non o conseguín. Igual o enfoque para o meu artigo é que resulta moito máis interesante falar de feitos e relacións de poder, sobre todo agora que se enxalza constantemente o poder das red-laciones.

O dato

Aos 23 anos, Alice Guy-Blanche (1873-1968) imaxinou e realizou a primeira película de argumento na historia do cinema.

Traballaba para un comerciante francés que distribuía proxectores de cinema e deuse conta de que o futuro dese novo medio de comunicación non estaba nas tomas documentais senón no argumento. A súa primeira película foi Fée aux choux á que seguiron outras. Foi por mor do seu éxito que outros produtores empezaron a realizar novas películas argumentais

Só porque as cousas son así non quere dicir que así deben ser

Artículo publicado en «Papeis da Academia 2015», o Anuario da Academia Galega Audiovisual. Tema proposto: A muller no audiovisual.

—–

Comentaba nunha reflexión previa a este artigo que o tema proposto pola Academia para o anuario deste ano resultoume tan abafador como desconcertante. O primeiro porque “a muller” non é un tema senón máis do 50% da poboación e o segundo porque de pouco serven as opinións sen debate e sen propósito previo.

Custoume atopar enfoque porque pouco podía achegar reproducindo os (negativos) datos que reflicten informes, observatorios e artigos. Pero tampouco me apetecía o ton defensivo que destila o resaltar os (moitos) casos de directoras, realizadoras e demais profesionais do sector, que demostran que non se trata de limitacións intrínsecas senón de barreiras externas dun sistema tan anquilosado e arcaico como poderoso.

Na miña reflexión previa cheguei á conclusión de que o punto de partida non deixaba de ser o mesmo que noutros moitos sectores e profesións: o diñeiro e o poder. Pero, como abordalo sen caer en personalismos ou manidos argumentos? Necesitaba un exemplo concreto, e pareceume que podería ser o da Escola de Cine do Sahara Occidental.

A finais de 2013 tiven ocasión de achegarme ao seu traballo nun acto do colectivo Left Hand Rotation e quixen saber máis. Ao mergullar despois na súa Web sorprendeume a súa aposta por unha futura industria audiovisual propia, pero o que máis me chamou a atención foi a contundencia das conviccións das que parten: a potencia do audiovisual (como linguaxe e como canle) e que o futuro, por difícil que pareza, non só está por construír senón que depende de si mesmos.

Como final do acto daquel día proxectáronse 16 curtos, dun minuto cada un, realizados por estudantes da escola. Houbo minutos certamente intensos, de feito a frase que dá título a este artigo tomeina prestada dun deles. Pero o que máis me/nos chamou a atención foi que case todos os que destacaban estaban dirixidos ou realizados por alumnas. E cativoume especialmente o de Digja Mohamed Salem titulado “Esperanza e tenrura”. Sigo preguntándome como nesas dúas palabras, e en tan só 60 segundos, cabe o pasado, o presente e a potencia do futuro soñado.

E por que me pareceu adecuado este exemplo para o artigo? Pois de entrada pola determinación dun pobo que, privado ata do seu territorio, ve no audiovisual unha oportunidade de manter e proxectar a súa esencia. É dicir, non o consideran un luxo senón unha táboa de salvación para escalar a súa posición no mundo: a arte e a creación como obxectivo e como instrumento. E isto lévame a facerme preguntas sobre que ocorre cando a carencia de medios pon a home e mulleres no mesmo punto de partida.

Dicíannos na exposición previa ás proxeccións que na Escola de Cinema do Sahara hai máis mozas e que, en xeral, aplícanse máis e conseguen mellores resultados que os mozos. Parece que cando o sistema non impón as súas regras, cando faltan os incentivos e circuítos do “diñeiro e o poder”, o talento e o traballo son a mellor baza para poder avanzar.

Non pretendo desenvolver unha teoría respecto diso pero non é difícil intuír que se nalgún momento cambia a situación económica da Escola ou do pobo saharauí, séculos de tradición varrerán e relegarán esa liberdade creativa en aras das “urxencias”.

No noso civilizado e desenvolto mundo os indicadores son outros. O do talento e o traballo é un intanxible difícil de demostrar así que necesitamos aferrarnos á medición de síntomas que nos levan por terreos pantanosos, como a desagregación por sexo na concesión de subvencións, a presenza en medios ou en comités e xurados. Ao cabo, todo máis relacionado co envoltorio que co talento e a profesión. O problema segue estando nos modelos de negocio (diñeiro) e nos círculos de poder, que son restritivos, insolidarios e autocomplacientes.

Pero non quería deixar de facer referencia ao Test de Bechdel que, cos seus tres “sinxelas e potentes” preguntas, arroxa bastante luz sobre a brecha de xénero en obras de ficción. Só se se pode responder “si” a dous das tres preguntas significa que o contido non instrumentaliza á metade da poboación:

  • Na película saen polo menos dous personaxes femininos?
  • Teñen nome e falan entre elas nalgún momento?
  • Esa conversación trata de algo que non sexa un home?

Resultoume esperanzadora a reflexión dun conocido director sobre a súa propia obra: “Como director que non pasa o test de Bechdel, creo que 1) Non é un ataque 2) Non é unha crítica. É a clarificación dun síntoma para corrixir”.

Polo menos contrarresta a oportunista nostalxia dos tópicos que pretenden un homenaxe de cine ámujer con títulos tan épicos como “Coa pata quebrada”.

Non hai que buscar as fronteiras no extranxeiro senón moito máis preto. Porque fronteira é o tránsito social entre dúas culturas, aínda que convivan no espazo e no tempo.

—–

Actualicación: Artigo publicado en eldiario.es sobre os Goyas 2016. Tanto os datos como as «análises» seguen sendo máis do mesmo.

A mirada de Iago


Periferias

Artigoo publicado orixinalmente en Papeis da Academia, anuario da Academia Galega do Audiovisual, a partir do tema proposto para a edición deste ano: A muller no audiovisual.

En 1895 Alice Guy, secretaria de León Gaumont, asiste a unha demostración dunha cámara recentemente inventada polos hermanos Lumière. Ao ano seguinte, e tras realizar a que probablemente sexa a primeira película narrativa da historia, dicía:

Pensei que podía facelo mellor… Revestíndome de valentía, propuxen timidamente ao Sr. Gaumont que pensaba en escribir unha ou dúas historias curtas para que os meus amigos divertísense. Se o Sr. Gaumont puidese ver entón o que pasou coa miña tímida proposta, probablemente eu nunca obtivese o si afirmativo. A miña mocidade, a falta de experiencia, o meu sexo, todo conspiraba no meu contra.

Tiveron que pasar 100 anos ata que Alice comezou a deixar de ser unha nota en estudos globais sobre a historia do cinema. Xa no século XXI iniciouse un intento de recuperación de datos sobre a obra dunha muller que puido dirixir preto de 1000 pezas, e que estivo á fronte da súa propia compañía ata que a industria toma forma no oeste norteamericano aniquilando toda competición empresarial no leste.

Un dos principais problemas á hora de localizar os seus traballos deriva da manipulación dos créditos de moitos deles. Co tempo, estes pasaron a ser atribuídos a outras persoas, homes, algo que ela mesma anticipara que sucedería.

Cando Doris Wishman lánzase a dirixir a película sexploitation Bad Girls Go to Hell en 1965 decide asinala como Louis Silverman. Wishman, que viña de dirixir nudies desde que no ano 59 viuse na necesidade de sobrevivir á súa viuvez, considerou que, a pesar da súa traxectoria previa, requiría un alter ego masculino para poder penetrarse neste subgénero.

Sen unha pretensión fílmica excesiva, a carreira de Wishman transita sobre as explotacións da sexualidade co principal interese de facer caixa. Nuns anos nos que comezan a depurarse os eixos de subgéneros sobre os alicerces dunha sociedade cada vez máis aperturista e intelectualizada, traballa ata atoparse coa legalización da pornografía, de onde se retira incómoda a pesar de coincidir coa actriz Annie Sprinkle, quen décadas máis tarde sería unha das precursoras do post porno.

Doris filmou o seu último traballo en 1978, pero A Night to Dismember non se estrea ata 1983. A súa primeira explotación sen sexo (neste caso, seguindo o ronsel do slasher) perde o son e boa parte da metraxe durante un incendio. C on dose extra de imaxinación consegue facer un remontaje que, a pesar dos seus numerosos logros, durante décadas sería tomado a chiste por un público especializado que non deixaba espazo para determinados experimentos.

A principios de 2000 xurdiron rumores de que Spielberg podería estar tras unha película sobre Leni Riefenstahl. Non só as presións da industria cortaron este e outros proxectos sobre a directora, senón que en 2007, e #ante a posibilidade de que participase nos xogos olímpicos de China en 2008, Mia Farrow preguntou, desde os medios, se Spielberg quería converterse na Leni dos xogos de Beijing.

O ser unha visionaria ao expor os seus traballos cinematográficos en Alemaña, xamais serviu para separala da vergoña pública coa que se lle martirizó por contribuír decisivamente ao poder visual e estético do nazismo. Riefenstahl pasou as súas últimas décadas rendida ante a beleza dos nuba e os fondos oceánicos, onde, grazas ao submarinismo, conseguiu recuperar a mobilidade que lle roubaba toda unha cadea de grandes dores físicas.

Como adoita suceder, tras a súa morte recoñecéronse algúns dos seus méritos, aínda que xamais de maneira oficial: talvez o ser convidada de honra nos xogos olímpicos de Montreal en 1976 é o máis preto que chegou a estar de que a opinión pública pasase páxina nun libro que non admitía reescrituras, pero si aprendizaxe.

Exemplos como os de Alice, Doris e Leni hainos a fartar. Pero non no audiovisual: no día a día, no cotián. Pensar no papel da muller desde o sectorial segue parecendo tramposo cando nas rutinas existe unha falla para a que aparentemente non hai un arranxo sinxelo.

O interesante a partir destes tres casos é buscar un fondo ao tratamento do histórico:

  • Leni convertida en insulto
  • Doris como un chiste anómalo
  • Alice esquecida nunha Historia pouco dada á revisión

Sucede que cando unha dinámica convértese en costume, o cambio de tendencia vólvese máis complicado: aquilo que se puido corrixir pasa de ser un posible erro a un cimento da construción social. A partir de aquí, o que se pode facer sobre a marcha parece irrelevante, e talvez só cabe esperar a que a lei do péndulo posibilite novas variables.

Alice morreu en New Xersei en 1968, pouco antes de que Doris competise co propio Russ Meyer realizando os seus sexploitations, e de que Leni fose abrazada pola contracultura norteamericana. Talvez se por aquel entón existise Internet déronse os factores necesarios para que algo extraordinario sucedese: que se recoñecese a carreira dunha pioneira, que se asumise que o soez podería ser celebrado como unha ruptura de barreiras, e que o pasado se superase escoitando repetidas peticións de perdón.

Probablemente seguimos esperando polo momento máis adecuado.

Damas combativas que habitaron o cine mudo

Apunte visual

Interesante este vídeo ensaio que comparte Miradas de cine sobre as moitas damas combativas que reflectía o cinema nos seus inicios.


Suecia: cine e xénero

O plan de acción do cinema sueco contra os desequilibrios de xénero

timthumb.php

Anna Serner, CEO Instituto do Cinema de Suecia, conseguiu en 5 añosen que en Suecia pasásese do 26% de longametraxes dirixidas por mulleres en 2012 ao 50% en 2015. Pero conseguiu algo aínda máis importante, e con non poucas polémicas por aquí: a presenza e a visibilidade.

o 70% da representación sueca nos festivais máis importantes do mundo era feminina, e as directoras, guionistas e produtoras recibiron ese ano o 60% dos premios Guldbagge, os Goya suecos

En xeral, acceder ás ríxidas estruturas do «mundo do cinema» non é sinxelo pero o interesante neste caso é o enfoque para o analisis do plan de acción: partía de e desmontar cinco premisas falsas:

1. “Hai poucas mulleres directoras competentes”. Resposta: non é que haxa poucas, é que non llas ve. Para demostralo, creou o sitio web Nordic Women in Film, en colaboración con outros institutos, escritores e realizadores dos demais países nórdicos. Aí van agrupando traballos tanto recentes como históricos.

2. “As mulleres non chegan a facer a súa segunda ou terceira película”. Si, si que as fan, por que non? Pero si é verdade que teñen máis dificultades. Para contrarrestalas, creou o programa mentor Moviement.

3. “Ter en conta a porcentaxe de mulleres e de homes non nos levará á igualdade”. «Si, si o fará», din no informe do Instituto. “Miramos cantos filmes dirixidos por mulleres e por homes reciben as axudas, e cremos absolutamente que isto marca a diferenza: equidade ao outorgar os financiamentos públicos».

4. “Non hai tantas mozas novas que soñen con ser directoras como mozos”. Sinxelamente, non é verdade. E se nalgún momento o é, é que algo pasa. A resposta ten forma de programas educativos en colexios, campamentos, festivais ou concursos rexionais.

5. “Os que están no poder non desexan que as cousas cambien”. Para iso, estamos a fomentar un proxecto coa Asociación de Produtores Suecos de Televisión e Cinema e co Real Instituto de Tecnoloxía para estudar as estruturas presentes na industria”.

Apoios e colaboracións


Deputación da Coruña

O proxecto “O diñeiro das mulleres” foi premiado no I Concurso de ideas "Luisa Villalta" de proxectos culturais pola igualdade.

O I Premio Luísa Villalta de Cultura da Deputación da Coruña apoia a realización de tres documentais sobre as mulleres no mundo laboral.

Do dez proxectos que reciben apoia da área de Cultura da Deputación da Coruña, que dirixe Goretti Sanmartín Rei, a través do I Premio Luísa Villalta de proxectos culturais pola igualdade, tres teñen como obxetivo desenvolver proxectos audiovisuais sobre as mulleres no mundo do traballo. Son os seguintes:

AS MULLERES E O MAR. TRABALLADORAS INVISIBLES NA COSTA DA MORTE- Socialdocs S.L. - O obxectivo xeral deste documentario consiste en amosar como o xénero inflúe na participación das mulleres nas actividades pesqueiras e como isto repercute na súa vida familiar, participación social, na súa saúde. Seguindo un estudo realizado pola facultade de Ciencias da Saúde da UdC o documentario abordará a influencia das desigualdades de xénero nas ocupacións das mulleres que se adican a actividades pesqueiras na Costa da Morte.

-A SILENCIOSA REVOLUCIÓN DAS MULLERES DE VILASANTAR- Dias Porto Chiavegatto, Marina- O proxecto quere contar a historia dos centos de mulleres que cambiaron a economía e organización social de toda unha comarca no inicio do século XX en Galiza. Tiñan 14 anos cando comezaron a traballar na fábrica de tecidos de Présaras. Cobraban 37 pesetas á semana, un salario que era a súa independencia, o empoderamento feminino antes de que o concepto chegara a nosa terra. ;máis de cincuenta anos despois do peche da fábrica, a iniciativa busca recuperara a historia coa voz das súas protagonistas. Inclúe un documentario e unha páxina web para a súa difusión.

-O DIÑEIRO DAS MULLERES Isabel Iglesias Oviedo O proxecto parte da idea da carencia de referencias ao medio de vida das mulleres, como se a maior parte planearan nun escenario de ausencia de necesidades e por tanto de relación económicas, ou como se este tipo de datos “afeara” o dereito a súa recuperación. A pesar dos atrancos e dificultades, as mulleres levan séculos exercendo e participando nas actividades produtivas, sendo protagonistas da súa supervivencia e contribuíndo a xerar riqueza e emprego. “O diñeiro das mulleres” busca capturar este coñecemento a través da narración cinematográfica.

Colaboracións de entidades empresariais e profesionais

  • Federación Provincial de Empresarias de A Coruña (Fedacepe)
  • Confederación de Empresarios de A Coruña
  • Academia Galega Audiovisual
  • Asociación Comarcal de Mujeres Profesionales, Autónomas y Directivas de A Coruña (Apade)
ficha_tecnica.txt · Última modificación: 2024/02/22 19:30 por iagoglez