Herramientas de usuario

Herramientas del sitio


ficha_tecnica

¡Esta es una revisión vieja del documento!


<fc #6495ed>Indagar desde o cotián / Ficha técnica</fc>



Confluencia de miradas


Investigadora principal, promotora, co-guionista e directora: Isabel Iglesias


enPalabras

Isabel Iglesias

Socia consultora de I.G. Documentación, Experta en xestión do coñecemento, análise estratéxico e dinamización da información. Investigadora e experta en innovación social. Guionista e productora en proxectos de Cine & Investigación

Co-guionista, director de fotografía e edición: Iago González


enimaXes

Iago González

Cineasta. Experto en narrativas audiovisuais e no deseño de proxectos audiovisuais. Responsable do departamento audiovisual de I.G. Documentación. Presidente da Asociación Proxecto Máscaras

A mirada de Isabel


A muller no audiovisual?

Artículo de Isabel Iglesias

Relacións de poder

Como cada ano, a Academia Galega do Audiovisual proponnos un tema central sobre o que realizar as nosas achegas para o anuario. E ao meu gústame colaborar con todo esta vez… a ambigüidade do tema proposto resúltame tan abafadora como desconcertante: a situación da muller no audiovisual.

Por unha banda estou convencida de que non existe o tema “muller” e por outro creo que, tras a palabra “audiovisual”, seguen asomando poderosas nostalxias dun cinema que xa nunca máis será. Necesito atopar un enfoque para acoutar e unir os conceptos e para iso nada mellor que debullalos individualmente e situalos no contexto da institución que o propón, así que me vou á súa razón de ser:

A Academia Galega do Audiovisual agrupa a creadores<fc #ff0000></fc> e profesionais do audiovisual galego (cine, multimedia, publicidad, televisión, vídeo). Os académic<fc #ff0000>os</fc> [e <fc #ff0000>as académicas</fc>, supoño] exercen diversos oficios; traballan en diversos xéneros, medios, empresas e institucións, pensan o seu labor desde distintos postulados estéticos, industriais, ideolóxicos… A Academia é o espazo común para un colectivo diverso con algo que os une: formar parte do audiovisual galego.

A misión da Academia é a de fomentar o desenvolvemento das artes e das ciencias relacionadas directa ou indirectamente co audiovisual en Galicia, promovendo e defendendo a imaxe pública do conxunto de l< fc # ff0000>vosfc> profesionais do sector.

Con tal diversidade de oficios, ideoloxías, formas xurídicas, etc., pensei que, para abordar a cuestión de xénero no sector, podería solicitar algúns datos desagregados da Academia, pero á vista das discordancias no uso do masculino xenérico, supoño que non os haberá. Acordeime entón da asociación CIMA, que agrupa a máis de 200 mulleres profesionais cineastas e de medios audiovisuais e pensei que era un bo momento para navegar pola súa Web. Con todo, ler o propósito e o por que da súa existencia engadiu algunhas dúbidas ao desconcerto inicial porque, de verdade funciona o asociacionismo? é a ferramenta adecuada para abordar como obxectivo o síntoma dun problema moito máis amplo e universal?

Obxectivo de CIMA: fomentar unha presenza equitativa da muller no medio audiovisual. Así contribuímos a crear unha sociedade máis igualitaria e diversa.

Temos por un lado o complexo sector audiovisual que non consegue atopar o seu camiño e, por outro, os rumbos e desigualdades entre homes e mulleres en todas as profesións, ben sexa por falta de presenza e visibilidade ou por diferenzas salariais. É dicir, o primeiro elo que atopo entre muller e audiovisual refírese ao diñeiro e ao poder.

Outra cuestión interesante refírese ao «que», é dicir, os contidos. E aquí hai que barallar polo menos dous aspectos: as historias ou realidades que se queren contar e o talento para facelo. O segundo é difícil de medir debido a que a arte é subxectivo e está tan sometido ás modas como á o márketing (de novo diñeiro e poder que mediatizan audiencias). Respecto a os contidos hai literatura e «estudos» cos que non se se podo estar totalmente de acordo: que se os matices, que se a perspectiva da historia, que se o tratamento dos personaxes…

Pénsoo un pouco e creo que non quero reducilo a esas diferenzas porque, unha vez máis, acóllome ao de que «un caso negativo nada proba, un positivo si». Sen rebuscar demasiado atopo exemplos de excelencia en sutileza de matices e bo tratamento dos personaxes tanto en directoras como en directores, como Héctor, de Gracia Querejeta, ou Soas, de Benito Zambrano. Por non falar de moitas de Jonh Sayles.

É dicir, non hai base suficiente para diferenzas cualitativas (hai público para todo) pero si cuantitativas porque os círculos de poder son restritivos e autocomplacientes. E como adoito dicir, aínda que soe repetitivo, aí non estivemos. Do mesmo xeito que noutros sectores, no audiovisual ehttp://www.enpalabras.com/blog/2014/11/a-viaxe-de-a-industria-audiovisual/ sos círculos apuntan á distribución, que de tanto buscar a especulación como obxectivo, vese afectada dos males do seu propio éxito.

Muller e cun pé no audiovisual, suponse que o tema proposto debería gustarme, pero non. Danme alerxia as grandes cuestións e as súas intelectualismos. Púxenme a escribir buscando palabras para unha opinión pero non o conseguín. Igual o enfoque para o meu artigo é que resulta moito máis interesante falar de feitos e relacións de poder, sobre todo agora que se enxalza constantemente o poder das red-laciones.

O dato

Aos 23 anos, Alice Guy-Blanche (1873-1968) imaxinou e realizou a primeira película de argumento na historia do cinema.

Traballaba para un comerciante francés que distribuía proxectores de cinema e deuse conta de que o futuro dese novo medio de comunicación non estaba nas tomas documentais senón no argumento. A súa primeira película foi Fée aux choux á que seguiron outras. Foi por mor do seu éxito que outros produtores empezaron a realizar novas películas argumentais

Só porque as cousas son así non quere dicir que así deben ser

Artículo publicado en «Papeis da Academia 2015», o Anuario da Academia Galega Audiovisual. Tema proposto: A muller no audiovisual.

—–

Comentaba nunha reflexión previa a este artigo que o tema proposto pola Academia para o anuario deste ano resultoume tan abafador como desconcertante. O primeiro porque “a muller” non é un tema senón máis do 50% da poboación e o segundo porque de pouco serven as opinións sen debate e sen propósito previo.

Custoume atopar enfoque porque pouco podía achegar reproducindo os (negativos) datos que reflicten informes, observatorios e artigos. Pero tampouco me apetecía o ton defensivo que destila o resaltar os (moitos) casos de directoras, realizadoras e demais profesionais do sector, que demostran que non se trata de limitacións intrínsecas senón de barreiras externas dun sistema tan anquilosado e arcaico como poderoso.

Na miña reflexión previa cheguei á conclusión de que o punto de partida non deixaba de ser o mesmo que noutros moitos sectores e profesións: o diñeiro e o poder. Pero, como abordalo sen caer en personalismos ou manidos argumentos? Necesitaba un exemplo concreto, e pareceume que podería ser o da Escola de Cine do Sahara Occidental.

A finais de 2013 tiven ocasión de achegarme ao seu traballo nun acto do colectivo Left Hand Rotation e quixen saber máis. Ao mergullar despois na súa Web sorprendeume a súa aposta por unha futura industria audiovisual propia, pero o que máis me chamou a atención foi a contundencia das conviccións das que parten: a potencia do audiovisual (como linguaxe e como canle) e que o futuro, por difícil que pareza, non só está por construír senón que depende de si mesmos.

Como final do acto daquel día proxectáronse 16 curtos, dun minuto cada un, realizados por estudantes da escola. Houbo minutos certamente intensos, de feito a frase que dá título a este artigo tomeina prestada dun deles. Pero o que máis me/nos chamou a atención foi que case todos os que destacaban estaban dirixidos ou realizados por alumnas. E cativoume especialmente o de Digja Mohamed Salem titulado “Esperanza e tenrura”. Sigo preguntándome como nesas dúas palabras, e en tan só 60 segundos, cabe o pasado, o presente e a potencia do futuro soñado.

E por que me pareceu adecuado este exemplo para o artigo? Pois de entrada pola determinación dun pobo que, privado ata do seu territorio, ve no audiovisual unha oportunidade de manter e proxectar a súa esencia. É dicir, non o consideran un luxo senón unha táboa de salvación para escalar a súa posición no mundo: a arte e a creación como obxectivo e como instrumento. E isto lévame a facerme preguntas sobre que ocorre cando a carencia de medios pon a home e mulleres no mesmo punto de partida.

Dicíannos na exposición previa ás proxeccións que na Escola de Cinema do Sahara hai máis mozas e que, en xeral, aplícanse máis e conseguen mellores resultados que os mozos. Parece que cando o sistema non impón as súas regras, cando faltan os incentivos e circuítos do “diñeiro e o poder”, o talento e o traballo son a mellor baza para poder avanzar.

Non pretendo desenvolver unha teoría respecto diso pero non é difícil intuír que se nalgún momento cambia a situación económica da Escola ou do pobo saharauí, séculos de tradición varrerán e relegarán esa liberdade creativa en aras das “urxencias”.

No noso civilizado e desenvolto mundo os indicadores son outros. O do talento e o traballo é un intanxible difícil de demostrar así que necesitamos aferrarnos á medición de síntomas que nos levan por terreos pantanosos, como a desagregación por sexo na concesión de subvencións, a presenza en medios ou en comités e xurados. Ao cabo, todo máis relacionado co envoltorio que co talento e a profesión. O problema segue estando nos modelos de negocio (diñeiro) e nos círculos de poder, que son restritivos, insolidarios e autocomplacientes.

Pero non quería deixar de facer referencia ao Test de Bechdel que, cos seus tres “sinxelas e potentes” preguntas, arroxa bastante luz sobre a brecha de xénero en obras de ficción. Só se se pode responder “si” a dous das tres preguntas significa que o contido non instrumentaliza á metade da poboación:

  • Na película saen polo menos dous personaxes femininos?
  • Teñen nome e falan entre elas nalgún momento?
  • Esa conversación trata de algo que non sexa un home?

Resultoume esperanzadora a reflexión dun conocido director sobre a súa propia obra: “Como director que non pasa o test de Bechdel, creo que 1) Non é un ataque 2) Non é unha crítica. É a clarificación dun síntoma para corrixir”.

Polo menos contrarresta a oportunista nostalxia dos tópicos que pretenden un homenaxe de cine ámujer con títulos tan épicos como “Coa pata quebrada”.

Non hai que buscar as fronteiras no extranxeiro senón moito máis preto. Porque fronteira é o tránsito social entre dúas culturas, aínda que convivan no espazo e no tempo.

—–

Actualicación: Artigo publicado en eldiario.es sobre os Goyas 2016. Tanto os datos como as «análises» seguen sendo máis do mesmo.

A mirada de Iago


Periferias

Artículo publicado originalmente en Papeis da Academia, anuario de la Academia Galega do Audiovisual, a partir del tema propuesto para la edición de este año: La mujer en el audiovisual.

En 1895 Alice Guy, secretaria de León Gaumont, asiste a una demostración de una cámara recién inventada por los hermanos Lumière. Al año siguiente, y tras haber realizado la que probablemente sea la primera película narrativa de la historia, decía:

Pensé que podía hacerlo mejor… Revistiéndome de valentía, propuse tímidamente al Sr. Gaumont que pensaba en escribir una o dos historias cortas para que mis amigos se divirtieran. Si el Sr. Gaumont hubiera podido ver entonces lo que pasó con mi tímida propuesta, probablemente yo nunca hubiera obtenido el sí afirmativo. <fc #800080>Mi juventud, la falta de experiencia, mi sexo, todo conspiraba en mi contra</fc>.

Tuvieron que pasar 100 años hasta que Alice comenzó a dejar de ser una nota en estudios globales sobre la historia del cine. Ya en el siglo XXI se inició un intento de recuperación de datos sobre la obra de una mujer que pudo haber dirigido cerca de 1000 piezas, y que estuvo al frente de su propia compañía hasta que la industria toma forma en el oeste norteamericano aniquilando toda competición empresarial en el este.

Uno de los principales problemas a la hora de localizar sus trabajos deriva de la manipulación de los créditos de muchos de ellos. Con el tiempo, estos pasaron a ser atribuidos a otras personas, hombres, algo que ella misma había anticipado que sucedería.

Cuando Doris Wishman se lanza a dirigir la película sexploitation Bad Girls Go to Hell en 1965 decide firmarla como Louis Silverman. Wishman, que venía de dirigir nudies desde que en el año 59 se vio en la necesidad de sobrevivir a su viudedad, consideró que, a pesar de su trayectoria previa, requería un alter ego masculino para poder adentrarse en este subgénero.

Sin una pretensión fílmica excesiva, la carrera de Wishman transita sobre las explotaciones de la sexualidad con el principal interés de hacer caja. En unos años en los que comienzan a depurarse los ejes de subgéneros sobre los pilares de una sociedad cada vez más aperturista e intelectualizada, trabaja hasta encontrarse con la legalización de la pornografía, de donde se retira incómoda pese a coincidir con la actriz Annie Sprinkle, quien décadas más tarde sería una de las precursoras del post porno.

Doris filmó su último trabajo en 1978, pero A Night to Dismember no se estrena hasta 1983. Su primera explotación sin sexo (en este caso, siguiendo la estela del slasher) pierde el sonido y buena parte del metraje durante un incendio. Con dosis extra de imaginación consigue hacer un remontaje que, a pesar de sus numerosos logros, durante décadas sería tomado a chiste por un público especializado que no dejaba espacio para determinados experimentos.

A principios de 2000 surgieron rumores de que Spielberg podría estar tras una película sobre Leni Riefenstahl. No sólo las presiones de la industria cortaron éste y otros proyectos sobre la directora, sino que en 2007, y ante la posibilidad de que participara en los juegos olímpicos de China en 2008, Mia Farrow preguntó, desde los medios, si Spielberg quería convertirse en la Leni de los juegos de Beijing.

El haber sido una visionaria al plantear sus trabajos cinematográficos en Alemania, jamás sirvió para separarla de la vergüenza pública con la que se le martirizó por contribuir decisivamente al poder visual y estético del nazismo. Riefenstahl pasó sus últimas décadas rendida ante la belleza de los nuba y los fondos oceánicos, en donde, gracias al submarinismo, consiguió recuperar la movilidad que le había robado toda una cadena de grandes dolores físicos.

Como suele suceder, tras su muerte se reconocieron algunos de sus méritos, aunque jamás de manera oficial: tal vez el haber sido invitada de honor en los juegos olímpicos de Montreal en 1976 es lo más cerca que llegó a estar de que la opinión pública pasara página en un libro que no admitía reescrituras, pero sí aprendizaje.

Ejemplos como los de Alice, Doris y Leni los hay a patadas. Pero no en el audiovisual: en el día a día, en lo cotidiano. Pensar en el papel de la mujer desde lo sectorial sigue pareciendo tramposo cuando en las rutinas existe una falla para la que aparentemente no hay un arreglo sencillo.

<fc #800080>Lo interesante a partir de estos tres casos es buscar un fondo al tratamiento de lo histórico</fc>:

  • <fc #800080>Leni convertida en insulto</fc>
  • <fc #800080>Doris como un chiste anómalo</fc>
  • <fc #800080>Alice olvidada en una Historia poco dada a la revisión</fc>

Sucede que <fc #800080>cuando una dinámica se convierte en costumbre, el cambio de tendencia se vuelve más complicado</fc>: aquello que se pudo haber corregido pasa de ser un posible error a un cimiento de la construcción social. A partir de aquí, lo que se puede hacer sobre la marcha parece irrelevante, y tal vez sólo cabe esperar a que la ley del péndulo posibilite nuevas variables.

Alice murió en New Jersey en 1968, poco antes de que Doris compitiera con el propio Russ Meyer realizando sus sexploitations, y de que Leni fuera abrazada por la contracultura norteamericana. Tal vez si por aquel entonces hubiera existido Internet se habrían dado los factores necesarios para que algo extraordinario sucediera: que se reconociera la carrera de una pionera, que se asumiera que lo soez podría ser celebrado como una ruptura de barreras, y que el pasado se superara escuchando repetidas peticiones de perdón.

Probablemente seguimos esperando por el momento más adecuado.

Damas combativas que habitaron el cine mudo

Apunte visual

Interesante este vídeo ensayo que comparte Miradas de cine sobre las muchas damas combativas que reflejaba el cine en sus inicios.


Suecia: cine y género

El plan de acción del cine sueco contra los desequilibrios de género

timthumb.php

Anna Serner, CEO Instituto del Cine de Suecia, ha conseguido en 5 añosen que en Suecia se pasara del 26% de largometrajes dirigidos por mujeres en 2012 al 50% en 2015. Pero ha conseguido algo todavía más importante, y con no pocas polémicas por aquí: la presencia y la visibilidad.

el 70% de la representación sueca en los festivales más importantes del mundo era femenina, y las directoras, guionistas y productoras recibieron ese año el 60% de los premios Guldbagge, los Goya suecos

En general, acceder a las rígidas estructuras del «mundo del cine» no es sencillo pero lo interesante en este caso es el enfoque para el analisis del plan de acción: partía de e desmontar cinco premisas falsas:

1. “Hay pocas mujeres directoras competentes”. Respuesta: no es que haya pocas, es que no se las ve. Para demostrarlo, creó el sitio web Nordic Women in Film, en colaboración con otros institutos, escritores y realizadores de los demás países nórdicos. Ahí van agrupando trabajos tanto recientes como históricos.

2. “Las mujeres no llegan a hacer su segunda o tercera película”. Sí, sí que las hacen, ¿por qué no? Pero sí es verdad que tienen más dificultades. Para contrarrestarlas, creó el programa mentor Moviement.

3. “Tener en cuenta el porcentaje de mujeres y de hombres no nos llevará a la igualdad”. «Sí, sí lo hará», dicen en el informe del Instituto. “Miramos cuántos filmes dirigidos por mujeres y por hombres reciben las ayudas, y creemos absolutamente que esto marca la diferencia: equidad al otorgar las financiaciones públicas».

4. “No hay tantas chicas jóvenes que sueñen con ser directoras como chicos”. Sencillamente, no es verdad. Y si en algún momento lo es, es que algo pasa. La respuesta tiene forma de programas educativos en colegios, campamentos, festivales o concursos regionales.

5. “Los que están en el poder no desean que las cosas cambien”. Para ello, estamos fomentando un proyecto con la Asociación de Productores Suecos de Televisión y Cine y con el Real Instituto de Tecnología para estudiar las estructuras presentes en la industria”.

Apoios e colaboracións


Deputación da Coruña

O proxecto “O diñeiro das mulleres” foi premiado no I Concurso de ideas "Luisa Villalta" de proxectos culturais pola igualdade.

O I Premio Luísa Villalta de Cultura da Deputación da Coruña apoia a realización de tres documentais sobre as mulleres no mundo laboral.

Do dez proxectos que reciben apoia da área de Cultura da Deputación da Coruña, que dirixe Goretti Sanmartín Rei, a través do I Premio Luísa Villalta de proxectos culturais pola igualdade, tres teñen como obxetivo desenvolver proxectos audiovisuais sobre as mulleres no mundo do traballo. Son os seguintes:

AS MULLERES E O MAR. TRABALLADORAS INVISIBLES NA COSTA DA MORTE- Socialdocs S.L. - O obxectivo xeral deste documentario consiste en amosar como o xénero inflúe na participación das mulleres nas actividades pesqueiras e como isto repercute na súa vida familiar, participación social, na súa saúde. Seguindo un estudo realizado pola facultade de Ciencias da Saúde da UdC o documentario abordará a influencia das desigualdades de xénero nas ocupacións das mulleres que se adican a actividades pesqueiras na Costa da Morte.

-A SILENCIOSA REVOLUCIÓN DAS MULLERES DE VILASANTAR- Dias Porto Chiavegatto, Marina- O proxecto quere contar a historia dos centos de mulleres que cambiaron a economía e organización social de toda unha comarca no inicio do século XX en Galiza. Tiñan 14 anos cando comezaron a traballar na fábrica de tecidos de Présaras. Cobraban 37 pesetas á semana, un salario que era a súa independencia, o empoderamento feminino antes de que o concepto chegara a nosa terra. ;máis de cincuenta anos despois do peche da fábrica, a iniciativa busca recuperara a historia coa voz das súas protagonistas. Inclúe un documentario e unha páxina web para a súa difusión.

-O DIÑEIRO DAS MULLERES Isabel Iglesias Oviedo O proxecto parte da idea da carencia de referencias ao medio de vida das mulleres, como se a maior parte planearan nun escenario de ausencia de necesidades e por tanto de relación económicas, ou como se este tipo de datos “afeara” o dereito a súa recuperación. A pesar dos atrancos e dificultades, as mulleres levan séculos exercendo e participando nas actividades produtivas, sendo protagonistas da súa supervivencia e contribuíndo a xerar riqueza e emprego. “O diñeiro das mulleres” busca capturar este coñecemento a través da narración cinematográfica.

Colaboracións de entidades empresariais e profesionais

  • Federación Provincial de Empresarias de A Coruña (Fedacepe)
  • Confederación de Empresarios de A Coruña
  • Academia Galega Audiovisual
  • Asociación Comarcal de Mujeres Profesionales, Autónomas y Directivas de A Coruña (Apade)
ficha_tecnica.1578068823.txt.gz · Última modificación: 2023/05/12 13:01 (editor externo)