Interesante artículo de Daniel Innerarity

Non é mellor aceptar a listaxe convencional de filósofos consagrados e mostrar a través del a enorme parcialidade do mundo?

<fc #800080>Como abordar a historia da filosofía desde unha perspectiva de xénero?</fc> Dun tempo para acó houbo propostas de recuperar filósofas ás que non se prestou suficiente atención ou ningunha. Reconforta atoparse agora nos novos canons a mulleres como Aspasia, Hipatia, Catalina de Alexandría, Hildegard von Bingen, Wollstonecraft, Stein, Arendt, De Beauvoir ou Weil, e a súa mera inclusión repara unha parte da inxustiza histórica sobre a que está construído o noso mundo, tamén o mundo da historiografía filosófica. De todas as maneiras, <fc #800080>o feito de que a lista de voces femininas silenciadas sexa moi corta non se debe só a que quen elaborou esa lista non se fixasen nas filósofas valiosas, senón sobre todo a que ao longo da historia foron moi escasas as posibilidades que as mulleres tiveron de acceder aos lugares desde os que emitir a súa voz</fc>.

Recoñezamos, con todo, que <fc #800080>a idea mesma dunha lista é bastante patriarcal, coma se o discorrer da historia (neste caso, da historia da filosofía) fose o reconto glorioso de figuras destacadas, o que, nun mundo protagonizado polos homes non podía ser outra cousa que unha clasificación masculiño</fc>. O concepto de superioridade, preeminencia ou excelencia é moi falocéntrico. Para ter unha mirada máis inclusiva sobre o noso pasado, ao meu xuízo, a primeira perspectiva que habería que corrixir é precisamente esta de concibir a historia do pensamento como unha sucesión de momentos estelares, de pensadores destacados, desatendendo outras formas de pensar máis horizontais e compartidas. E se aproveitásemos a ocasión para entender o mundo máis desde a perspectiva das nosas prácticas culturais que como unha sucesión descontinua de individuos soados meditando en solitario? Contentarnos con modificar a listaxe podería mesmo levarnos a desatender a verdadeira tarefa crítica; sería algo equivalente a que entendésemos que o sufraxio feminino resolvía toda a batalla dos dereitos da muller.

Se, a pesar de todo, insistimos en dar a batalla polo canon, entón deberiamos ter en conta que unha “lista cremalleira” da historia da filosofía tería como efecto perverso edulcorar a desequilibrada realidade dun mundo que foi pensado por e para os homes. <fc #800080>Corriximos a historia de imposición, sometemento e exclusión outorgando un protagonismo a quen de feito non o tiveron porque non puideron acceder aos lugares —academias, cátedras, universidades— nos que se decidía ese protagonismo?</fc>

Dubido moito de que o mellor medio para combater unha desigualdade de agora en diante sexa contar o pasado coma se esa desigualdade non tivese lugar. Non facemos xustiza ás vítimas se, mediante a maxia dunha historiografía militante, convertémolas en actores principais dun pasado que desgraciadamente non protagonizaron.

As boas intencións non son unha metodoloxía suficiente para as ciencias humanas e sociais. Non sería mellor aceptar, coas modificacións necesarias, a listaxe convencional e mostrar a través del a enorme parcialidade dun mundo pensado polos homes? <fc #800080>A tarefa dunha filosofía inclusiva que incorpore a perspectiva de xénero ten menos que ver con quen a fixo ou deixaron de facela e máis co concepto de filosofía que foi dominante a través da historia</fc>.

A historia da filosofía non é incompleta porque aparezan nela poucas mulleres; o incompleto é a realidade que esa listaxe de homes representa e, sobre todo, o que a maior parte deses filósofos pensaban, non só das mulleres en concreto, senón dunha sociedade construída desde a exclusión da muller.

Non me refiro tanto á misoxinia expresa de Aristóteles, san Agustín, Rousseau, Freud, Nietzsche, Schopenhauer ou Marx. O máis importante é a implícita exclusión da muller que o seu pensamento leva a cabo. Se un estuda aos filósofos consagrados pode entender por que nosa sociedade construíuse cunha idea de suxeito e de poder que non podía senón excluír á metade da humanidade. Neles faise visible a falsa universalidade da razón, a neutralidade imposible e as limitacións dunha subxectividade mutilada. A discriminación, antes de ser unha práctica social, é unha maneira de pensar. Poida que estes filósofos mostren, sen querelo, mellor que moitas filósofas redescubiertas, que <fc #800080>a nosa cultura patriarcal débese a certos modos de entender o público, o poder, a propiedade, o suxeito ou a mesma racionalidade</fc>. Se estou no certo, entón,

a perspectiva de xénero sobre a nosa historia da filosofía debería levar a cabo examinando críticamente o modo como os seus verdadeiros protagonistas describiron un mundo incompleto e proporcionaron o marco conceptual que xustificaba esa empobrecedora exclusión. Contar como foron realmente as cousas e non segundo gustásenos que fosen é o primeiro paso para que no futuro sexan doutro xeito.

Daniel Innerarity é catedrático de Filosofía Política e investigador de Ikerbasque, na Universidade do País Vasco. Acaba de publicar ‘Comprender a democracia’ (Gedisa) @daniInnerarity