folgas_das_nosas_avoas
Diferencias
Muestra las diferencias entre dos versiones de la página.
Próxima revisión | Revisión previa | ||
folgas_das_nosas_avoas [2020/01/05 19:06] – creado isabel | folgas_das_nosas_avoas [2024/02/22 19:23] (actual) – iagoglez | ||
---|---|---|---|
Línea 1: | Línea 1: | ||
- | <fs large>< | + | <fs large>< |
- | ===== Fixérono | + | |
+ | {{http:// | ||
+ | |||
+ | \\ \\ \\ | ||
+ | \\ | ||
+ | |||
+ | ===== Folga de lavandeiras en Coruña | ||
---- | ---- | ||
<WRAP center round box 95%> | <WRAP center round box 95%> | ||
- | [[http:// | + | [[http:// |
- | [[http:// | + | Ata que as innovacións técnicas e as melloras das redes de subministración de auga e electricidade chegaron ás vivendas, o lavado de roupa das familias acomodadas era realizado por mulleres especializadas neste tipo de traballo. Daquela |
+ | A falta de auga corrente e a escaseza de espazos apropiados no interior das vivendas obrigaba a utilizar os lavadoiros públicos ou na beira dos ríos. O traballo era especialmente ingrato e con especiais consecuencias para a saúde xa que debían permanecer moitas horas de pé e dobradas sobre as táboas ou pedras de lavar, nun ambiente húmido e insano, coas mans molladas e atacadas polos compoñentes dos xabóns, creando así un clima propicio para catarros, | ||
+ | |||
+ | Lavadoiro de Montes- OzaAl traballo de lavar, entender e recoller a roupa había que engadir as camiñadas que moitas debían realizar, cargadas coa coada por camiños intransitables. Así [[http:// | ||
+ | |||
+ | < | ||
+ | |||
+ | A cantidade de roupa para lavar era considerable, | ||
+ | |||
+ | Pero o peor era a incapacidade para gañarse a vida pola falta de auga durante as secas ou os problemas de abastecemento e xurdía a rivalidade entre as mulleres que, con frecuencia, acababan en liortas que mesmo precisaban a presenza das forzas públicas para acougar os ánimos. En máis dunha ocasión, levaron as súas queixas á prensa, que eran recollidas neste “ton | ||
+ | |||
+ | <WRAP center round box 85%> | ||
+ | Un grupo destas humildes cantas simpáticas traballadoras veu onte en son de rogo á nosa redacción. Estas mulleres do noso país non soñan en pedir gollerías. Delas, laboriosas e escravas do seu fogar, aos marimachos | ||
+ | |||
+ | Para vir das súas casas e regresar, transitan por un antiquísimo camiño veciñal, que desde a ponte de Monelos baixa ao lugar dos Muíños bordeando a tampia da Huerta do Xeneral, fronte á Pente de Pedra, bifurcará logo en dirección de Elviña e de San Cristóbal. | ||
+ | |||
+ | Este camiño, completamente esnaquizado agora, no inverno é absolutamente intransitable. As augas do río e as choivas asolágano, chegando a tal nivel, que as cabalerías se enterran ata o peito. Nesta época do ano, as lavandeiras obteñen do director da Granxa o favor de deixalas pasar polo interior desta, aforrándose así un dos peores anacos do camiño; pero isto, sobre o gravoso e molesto, non ten razón de ser habendo un camiño público que debe estar habilitado en forma para o tránsito. Que sexa arranxado, xa que resultaría fácil e económico, é o que piden as lavandeiras. | ||
+ | |||
+ | Da parroquia de Elviña pasan por alí máis de cen destas os días de recollida e entrega de roupas. (…) Nós recollemos o rogo das simpáticas lavandeiras e trasladámolo íntegro con nosa máis especial recomendación aos deputados provinciais. A Voz de Galicia, 16-4-1913 | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | A cambio deste duro traballo que realizaban, os salarios das lavandeiras eran dos máis cutres de todos os que realizaban as mulleres (sempre por baixo dos realizados por homes, aínda sendo os mesmos). A situación era semellante en todos os lugares. Segundo o censo de 1905, en Barcelona as lavandeiras cobraban entre 2 e 3 pesetas diarias, un dos salarios máis baixos de todos o traballo realizados por colectivos femininos [M. Tatjer Mir, 2002:13]. | ||
+ | |||
+ | Esta situación de franca desvantaxe foi o que levou a un bo grupo de lavandeiras da Coruña, que durante a folga de 1907 eran unhas mil, a organizarse | ||
+ | |||
+ | En maio de 1907 anunciaron que ían subir as tarifas e, poucos días máis tarde, a prensa recollía a noticia de que se acababan de asociar, á vez que comunicaban ao público as novas tarifas e as novidades introducidas no sistema e periodicidade de recollida e entrega da roupa. | ||
+ | |||
+ | <WRAP center round box 85%> | ||
+ | Confirmouse a noticia. As lavandeiras da Coruña e de fóra da Coruña, constituídas en gremio e asociadas ao que parece á Heteroxénea, | ||
+ | |||
+ | A roupa que teña máis uso que o dunha semana, sendo roupa interior, pagará prezo dobre e o mesmo será se é roupa atrasada (…) | ||
+ | |||
+ | As pezas que non leven as marcas da casa respectiva, non será responsable delas a lavandeira en caso de extravío. | ||
+ | |||
+ | A roupa sucia recollerase os domingos de cada semana desde as oito da mañá a dúas da tarde e sen limitación de hora dentro das que se sinalan, e pola contra quedan para outra semana. | ||
+ | |||
+ | Cando se teña que recoller a roupa fose do prazo que se sinala, pagarase dúas pesetas con cincuenta céntimos pola viaxe que ten que dar a lavandeira para facer a recollida. | ||
+ | |||
+ | O pago do lavado de roupa farase por semana”. (La Voz de Galicia, 25-5-1907) | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | Os novos prezos do lavado –de 4 a 5 duros semanais por familia- pareceron excesivos a moitos dos usuarios, de modo que os cronistas locais presaxiaban fortes tensións e posible folga. Este aumento significaba, | ||
+ | |||
+ | Puxéronse gardas municipais nos principais lavadoiros e nos día seguintes da folga, para evitar coacción e pelexas, o gobernador dispuxo que un bo número de gardas civís de cabalería e infantería percorresen os camiños de entrada á cidade para evitar que se impedise ás lavandeiras que desexaban traballar chegar ás casas para recoller ou entregar roupa, segundo informaban os diarios da época. | ||
+ | |||
+ | <color # | ||
+ | |||
+ | Fonte documental: «O orballo da igualdade» | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | ==== ¿Qué consegieron coa súa folga? ==== | ||
+ | |||
+ | <WRAP center round box 95%> | ||
+ | A diferenza doutras folgas, especialmente das protagonizadas por colectivos masculinos, **a prensa local burguesa reaccionou con descaro contra a folga das lavandeiras**. Criticou a subida das tarifas, esaxerou as diferenzas de criterio entre as mulleres traballadoras, | ||
+ | |||
+ | En claro afán de distorsión informativa a prensa chegou mesmo a “comentar con satisfacción” como «as señoras, antes de aceptar as novas tarifas, preferían ir elas mesmas a lavar» ou mandar ás serventes domésticas, | ||
+ | |||
+ | <WRAP center round box 85%> | ||
+ | En realidade concédese escasa transcendencia á folga, porque as familias dispoñen de medios para evitar que o conflito adquira proporcións alarmantes, xa enviando as roupas a Ferrol, a Sada, a Puentedeume, | ||
+ | |||
+ | Para dar maiores facilidades a este recurso que polo momento soluciona satisfactoriamente a cuestión, o alcalde accidental Sr. Lens dispuxo que desde onte renóvese a auga nos lavadoiros públicos da cidade ás nove da noite en lugar de facelo ás doce, como ata o de agora viña facéndoo, e que volva repetirse aquela operación ás cinco da mañá todos os días. | ||
+ | |||
+ | O Noroeste, 4-6-1907 | ||
+ | |||
+ | Na maioría das casas non tiveron necesidade as lavandeiras de manifestar que se declaraban en folga, porque xa coñecidos os seus propósitos, | ||
+ | |||
+ | Os seus colegas de Betanzos, Ferrol, | ||
+ | |||
+ | A Voz de Galicia, 4-6-1907. | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | {{ http:// | ||
+ | |||
+ | A intoxicación da información chegou ao extremo de asegurar que algún dos asociados fuxísese co diñeiro da organización e, #ante a falsidade do dato, pasouse á ridiculización das cantidades de que dispoñían as traballadoras. Paralelamente aos comentarios sobre a mancha da folga e con evidente afán de desanimar ás lavandeiras, | ||
+ | |||
+ | <WRAP center round box 85%> | ||
+ | Pode darse por fracasada a folga de lavandeiras, | ||
+ | |||
+ | Dise que se fuxiu [o presidente da asociación co diñeiro que recadara entre as lavandeiras a pretexto de organizar a sociedade de resistencia que para elas de resultados completamente negativos. O rumor non puido confirmarse. | ||
+ | |||
+ | O Noroeste, 11-6-1907 | ||
+ | |||
+ | Un representante da xunta administrativa do gremio de lavanderos e lavandeiras visitounos onte para dicirnos que non é exacto (…) que o presidente de @dicha xunta desaparecese cos fondos sociais; que os asociados non pagan cota algunha, e que só se recadaron entre todos eles 103 pesetas para gastos de propaganda e organización, | ||
+ | |||
+ | O Noroeste, 12-6-1907. | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <fs medium> | ||
+ | |||
+ | O lavadoiro mecánico da Cooperativa Militar e Civil foi inaugurado un ano despois, o 13 de outubro de 1908. Situado no camiño da estación do ferrocarril, | ||
+ | |||
+ | <WRAP center round box 85%> | ||
+ | **Os lavadoiros públicos** | ||
+ | |||
+ | Un milleiro de mulleres, pouco máis ou menos, acode diariamente ao lavadoiro público municipal instalado na chaira do Orzán. Os pilones deste lavadoiro énchense tres veces durante a xornada, e para que as distintas quendas de lavandeiras non laven a roupa en auga sucia, deben encherse aqueles cinco veces polo memos. | ||
+ | |||
+ | Ademais, para que a operación de baleirar e encher fágase rapidamente, | ||
+ | |||
+ | O novo lavadoiro da rúa da Torre é utilísimo para os centenares de mulleres que alí acoden (…) O terceiro lavadoiro de que imos falar non existe, pero, a fe de ser sinceros, non é porque non se advirta a diario a necesidade de que se estableza. | ||
+ | |||
+ | A Voz de Galilcia, 16-11-1911. | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | Con todo, a pesar das melloras e do número de lavadoiros, seguíanse producindo as queixas da poboación sobre as deficiencias hixiénicas neses lugares, queixas que eran reiteradamente comentadas na prensa (a mesma que boicotease a folga e as súas reivindicacións), | ||
+ | |||
+ | <WRAP center round box 85%> | ||
+ | **A saúde na Coruña. Os lavadoiros públicos** | ||
+ | |||
+ | Insistiremos no tema cantas veces sexa preciso, ata que se nos oia. | ||
+ | |||
+ | Hai que mellorar as condicións hixiénicas dos lavadoiros públicos. Imponse acabar coa vergoña de que unha mesma pila común, nunha mesma auga sucia e infecta, que só se renova cada seis ou oito horas! lávense e mestúrense as roupas das persoas que gozan de boa saúde e as das que están enfermas. | ||
+ | |||
+ | Xa explicamos en que consiste a leve transformación que se pretende (…) tomando como modelo o que a este respecto faise en Bilbao, Santander, Barcelona, San Sebastián e noutros pobos adiantados e cultos. Os que non se decatan ou non queren decatarse, son capaces de dicir que non hai diñeiro para acometer a pequena obra e que o mellor será aprazala… para cando se realice o empréstito. | ||
+ | |||
+ | Nada diso. Dotar de auga suficiente e continua aos lavadoiros públicos, agora que abunda, e establecer en cada un deles unha serie de pequenas divisións, | ||
+ | |||
+ | Cada piscina desas, en torno das cales se suceden día e noite todas as xentes pobres do pobo, constitúe o máis espantable viveiro de xermes contaxiosos que cabe imaxinar. | ||
+ | |||
+ | La Voz de Galicia, 6-3 1913. | ||
+ | |||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | As lavandeiras, | ||
+ | |||
+ | {{ http:// | ||
+ | |||
+ | A desaparición definitiva das lavandeiras chegou coa introdución de máquinas accionadas mecanicamente e, máis tarde, por enerxía eléctrica. Antes da definitiva desaparición deste oficio, moitas mulleres traballaron nos lavadoiros mecánicos que se estableceron na cidade, pero os problemas laborais continuaron existindo para estas traballadoras. | ||
+ | |||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | ===== Os lavadoiros como espazo social ===== | ||
+ | |||
+ | <WRAP center round box 95%> | ||
+ | [[https:// | ||
+ | |||
+ | {{ https:// | ||
+ | |||
+ | En abril de 1917, 40.000 lavanderas protagonizaron en Petrogrado la primera gran huelga al gobierno provisional, | ||
+ | |||
+ | O exemplo da muller traballadora participando da mobilización política permite | ||
+ | |||
+ | Ser lavandeira constituía unha das principais ocupacións durante o XIX: en Inglaterra e Gales eran a undécima ocupación en 1861, segundo [[http:// | ||
+ | |||
+ | {{ https:// | ||
+ | |||
+ | [[http:// | ||
+ | |||
+ | Ademais de permitir o encontro das clases populares e, presumiblemente, | ||
+ | |||
+ | En catalán, a expresión //fer safareig// alude á murmuración ocasional, como lembra | ||
+ | |||
+ | Ademais, os lavadoiros parecen ser **lugares de referencia social no espazo urbano**. É relativamente frecuente que se utilicen como sinalización para indicar localizacións ou, por exemplo, para indicar o traxecto de coches de praza: “pola estrada do Pardo ata o lavadoiro chamado dos Cipreses” (Almanaque e Guía Matritense 1894). | ||
+ | |||
+ | No lavadoiro coincidían mulleres que lavaban para a súa familia, criadas e lavandeiras profesionais, | ||
+ | |||
+ | A penosa situación dos lavadoiros, a maioría privados desde o século | ||
+ | |||
+ | O carácter feminino do traballo de lavandeira **propiciou unha contorna pouca separada do traballo de coidados**. Neste fragmento da forxa dun rebelde, de [[https:// | ||
+ | |||
+ | <WRAP center round box 95%> | ||
+ | Os douscentos pantalóns énchense de vento e ínflanse. Parécenme homes gordos sen cabeza, que se balancean colgados das cordas do tendedero. Os mozos corremos entre as fileiras de pantalóns brancos e repartimos | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | O coidado dos nenos era central, como se ve, e en 1871 inaugúrase casa **Asilo de Lavandeiras de Madrid** preto da Porta de San Vicente, que en 1901 albergaba a 400 nenos. | ||
+ | |||
+ | <fs medium> | ||
+ | |||
+ | | {{ https:// | ||
+ | |||
+ | Ademais do das traballadoras lavandeiras de Petrogrado, coñecemos moitos exemplos de **conflitos sociais e laborais** protagonizados por lavandeiras en todo o mundo. A prensa española deu noticia entre finais do XIX e principios do XX de diferentes motíns e folgas internacionais protagonizados por lavandeiras: | ||
+ | |||
+ | Estes conflitos deberon alcanzar dimensións considerables, | ||
+ | Lavandeiras que se puxeron en folga en Atlanta | ||
+ | |||
+ | Só un mes despois, o 4 de xullo de 1892 e os días sucesivos, a sociedade madrileña puxo os ollos sobre o colectivo das lavandeiras #ante o anuncio dun seguro motín que non chegou a producirse, máis aló dalgúns alborotos. O Concello conservador de [[https:// | ||
+ | |||
+ | A prensa da época reflicte unha **actitude decididamente insumisa ante o pago** do tributo por parte das mulleres, tanto entre as vendedoras como entre lavandeiras, | ||
+ | |||
+ | O día 7 de xuño **Serán as aguadoras as mulleres amotinadas**, | ||
+ | |||
+ | Segundo a historiadora Carmen Sarasúa, as posicións que as lavandeiras tiñan que adoptar para desempeñar o seu traballo eran consideradas por algúns como “pouco | ||
+ | |||
+ | Cando en xullo de 1881 **as lavandeiras de Atlanta** –a maioría | ||
+ | |||
+ | <color # | ||
+ | |||
+ | En 1907 **as lavandeiras da Coruña** organizáronse no centro de oficios **A Heteroxénea** formando daquela unha asociación propia chamada **O Alba de lavanderos e lavandeiras**, | ||
+ | |||
+ | Nesta ocasión, o ataque que recibiron na súa condición de mulleres tivo que ver coa suposta | ||
+ | |||
+ | A canalización da auga foi o comezo do fin do oficio de lavandeira en moitas partes do planeta, a pesar do ritmo lento e desigual da chegada da auga corrente ás casas (especialmente nos barrios obreiros e aos pisos altos). A puntilla foi a popularización da lavadora caseira, ao principio caixas de madeira co interior forrado de zinc que se movían cunha manivela, ás que posteriormente se engadiu un motor eléctrico. | ||
+ | |||
+ | O rodar do século | ||
+ | |||
+ | ★ Imaxe de cabeceira: Lavadoiro no Manzanares (1887) | Pérez Valluerca, Eusebio | ||
+ | |||
+ | </ | ||
+ | ===== E máis exemplos ===== | ||
+ | ---- | ||
+ | <WRAP center round box 95%> | ||
[[https:// | [[https:// | ||
Línea 16: | Línea 222: | ||
[[https:// | [[https:// | ||
- | </ | ||
- | ===== A revolta das pedras ===== | ||
- | ---- | ||
- | <WRAP center round box 95%> | + | <fs medium>**A revolta das pedras**</ |
[[http:// | [[http:// | ||
Línea 26: | Línea 230: | ||
Martes 23, Xaneiro 2018 | Movementos sociais | Olaia Ledo | Martes 23, Xaneiro 2018 | Movementos sociais | Olaia Ledo | ||
- | [[http:// | + | [[http:// |
</ | </ | ||
+ | |||
+ | |||
===== O que tiñan que aguantar ===== | ===== O que tiñan que aguantar ===== |
folgas_das_nosas_avoas.1578247581.txt.gz · Última modificación: 2023/05/12 13:01 (editor externo)