Herramientas de usuario

Herramientas del sitio


lavandeiras_e_outros_oficios_da_auga

Diferencias

Muestra las diferencias entre dos versiones de la página.

Enlace a la vista de comparación

Ambos lados, revisión anteriorRevisión previa
Próxima revisión
Revisión previa
lavandeiras_e_outros_oficios_da_auga [2020/01/15 21:07] isabellavandeiras_e_outros_oficios_da_auga [2024/02/22 19:32] (actual) iagoglez
Línea 1: Línea 1:
-<fs large><fc #6495ed>**Referencias e Anexos**  / Lavandieras e outros oficios da agua</fc></fs>+<fs large><color #6495ed>**Referencias e Anexos**  / Lavandieras e outros oficios da agua</color></fs>
  
-===== La empresa de Aguas de Coruña =====+===== empresa de Augas da Coruña =====
 ---- ----
 <WRAP center round box 95%> <WRAP center round box 95%>
-**[[http://www.enpalabras.com/blog/2017/07/el-reto-de-prologar-un-libro/|El agua de la vida]]**+**[[http://www.enpalabras.com/blog/2017/07/el-reto-de-prologar-un-libro/|A auga da vida]]**
  
-<blockquote>Los libros nos encuentranincluso antes de existir de ser públicados</blockquote>+<blockquote>Os libros atópannosmesmo antes de existir ou de ser  públicados</blockquote>
  
-{{http://www.enpalabras.com/blog/wp-content/subidas/2017/07/Portada-Libro-e1499682561863-300x279.jpg?200 |}}//«Mi infancia entre aguas»//, de **Ángeles Fábregas**, encontró su camino en forma de relato oral para hacer más llevaderas las largas horas de enfermedad de una persona cercanaLuego, a instancias de la familia, las palabras se fueron posando sobre el papel, pero sin intención de traspasar el ámbito de lo privado. Mientras, //el contador oficial seguía su ritmo//.+{{http://www.enpalabras.com/blog/wp-content/subidas/2017/07/Portada-Libro-e1499682561863-300x279.jpg?200 |}}//«Mi infancia entre aguas»//, de **Ángeles Fábregas**, atopou o seu camiño en forma de relato oral para facer máis levadías as longas horas de enfermidade dunha persoa próximaLogo, a pedimento da familia, as palabras fóronse pousando sobre papel, pero sen intención de traspasar ámbito do privado. Mentres, //contador oficial seguía o seu ritmo//.
  
-Algún tiempo despuéscuando nos pusimos bucear en la [[http://de-mudanza.net/2016/04/el-relato-de-la-ciudad-a-traves-del-agua/|historia de las personas que hicieron ciudad a través del agua]], el manuscrito de Ángeles, Gelme encontró … y me enamoró. En parte porque me trasladó a esa parte de la infancia en la que dibujaba el mundo a través del relato de «los mayores», pero también por la certeza de haber encontrado una pista más de esa parte de la Historia que [[http://www.enpalabras.com/blog/2012/05/porque-a-que-se-dedicaban-las-mujeres/|no aparece en los datos ni en los relatos oficiales]].+Algún tempo despoiscando nos puxemos mergullar na [[http://de-mudanza.net/2016/04/el-relato-de-la-ciudad-a-traves-del-agua/|historia das persoas que fixeron cidade a través da auga]], manuscrito de Ángeles, Xelatopoume min… e namoroume. En parte porque me trasladou a esa parte da infancia na que debuxaba o mundo a través do relato de «os maiores», pero tamén pola certeza de atopar unha pista máis desa parte da Historia que [[http://www.enpalabras.com/blog/2012/05/porque-a-que-se-dedicaban-las-mujeres/|non aparece nos datos nin nos relatos oficiais]].
  
-El proceso hasta su publicación fue cuando menos curioso. Dicen que tuve algo que ver, es posible, aunque creo que tan sólo fui un instrumento del destino de un libro que estaba empeñado en existir, que «me leyó» incluso antes de llegar a mis manosCuando me pidieron que escribiera el prólogo lo sentí como un honor, pero también con la inquietud de no saber si podría estar a la altura de la grandeza que destila la sencillez del relato de Ángeles.+proceso ata a súa publicación foi cando menos curioso. Din que tiven algo que ver, é posible, aínda que creo que tan só fun un instrumento do destino dun libro que estaba empeñado en existir, que «me leu» mesmo antes de chegar ás miñas mansCando me pediron que escribise o prólogo sentino como unha honra, pero tamén coa inquietude de non saber se podería estar á altura da grandeza que destila a sinxeleza do relato de Ángeles.
  
-**El idioma de la vida**+**idioma da vida**
  
-<blockquote>Nosotrasmis hermanas y yosabíamos los nombres de las plantas y de los árbolesUnos los sabíamos en gallego y otros en castellano, pero todo tenía su nombre porque papá nos lo enseñaba. Esa es una costumbre que aún tengola de saber y poner el nombre a cada planta bicho. Buenosabíamos el nombre gallego en el “idioma de Cañás”, porque veces oigo nombres en gallego que difieren de los que yo oía de pequeña.</blockquote>+<blockquote>Nósas miñas irmás e eusabiamos os nomes das plantas e das árboresUns sabiámolos en galego e outros en castelán, pero todo tiña o seu nome porque papá ensinábanolo. Esa é un costume que aínda teñode saber e poñer o nome a cada planta ou bicho. Bosabiamos o nome galego no “idioma de  Cañás”, porque ás veces oio nomes en galego que difiren dos que eu oía de pequena.</blockquote>
  
-{{http://www.enpalabras.com/blog/wp-content/subidas/2017/07/Jugando-1947-390x600.jpg?200 |}}“Papá” era D. Tomás Fábregas, una autentica institución en la empresa de Aguas de A Coruña que gestionó durante décadas todo lo relacionado con **Cañás**, la Traída y los primeros pasos de **A Telva**. todos esos nombres a los que se refiere Gella autora de este relato, constituían el universo de su mirada desde lo que fue su hogar en una etapa de su infancia. Porque la familia vivió durante muchos años en la **Casa del Guarda**, construida antes de 1908 con las obras iniciales de captación del agua del Barcés para el abastecimiento de A Coruña.+{{http://www.enpalabras.com/blog/wp-content/subidas/2017/07/Jugando-1947-390x600.jpg?200 |}}“Papá” era D. Tomás Fábregas, unha autentica institución na empresa de Augas da Coruña que xestionou durante décadas todo relacionado con **Cañás**, Traída e os primeiros pasos de **A  Telva**. todos eses nomes aos que se refire Xelautora deste relato, constituían universo da súa mirada desde que foi o seu fogar nunha etapa da súa infancia. Porque familia viviu durante moitos anos na **Casa do Garda**, construída antes de 1908 coas obras iniciais de captación da auga do  Barcés para o abastecemento da Coruña.
  
-Cuando descubrí” Cañás, hace poco más de un añome cautivóConduciendo por las largas y estrechas carreteras que la separan del mundo, inexistentes hace más de un siglo cuando se construyó la estación, no podía dejar de acordarme de las fotografías del archivo, con aquellas enormes tuberías transportadas en carros y bajadas entre varios trabajadores a las grandes zanjas… cavadas también mano. Parecía una época tan lejana como el lugar así que, mientras avanzábamos, empezaba a entender **el relato de épica camaradería masculina que rodea la historia de la empresa**.+Cando descubrín” Cañás, hai pouco máis dun anocativoumeConducindo polas longas e estreitas estradas que separan do mundo, inexistentes fai máis dun século cando se construíu a estación, non podía deixar de acordarme das fotografías do arquivo, con aquelas enormes tubaxes transportadas en carros e baixadas entre varios traballadores ás grandes gabias… cavadas tamén man. Parecía unha época tan afastada como lugar así que, mentres avanzabamos, empezaba a entender **relato de épica e  camaradería masculina que rodea historia da empresa**.
  
-En mi segunda visita a la Planta conocí a Enrique Suárez, yerno de D. Tomás que fue quien tomó el relevo en la responsabilidad de la captación y tratamiento del agua en A Telva y la presa de Cecebre. La afinidad fue total enseguida empezamos a conversar porque [[http://emalcsa.de-mudanza.net/doku.php?id=el_origen_del_agua#decia_enrique_en_2014|la serena pasión de su relato]] me ayudaba a comprender, humanizar, los datos que había ido leyendo en torno la empresa y su historia. Y fue tal vez esa curiosidad por lo humano, lo que le llevó hablarme de estas memorias que la hermana de Tere, su mujerhabía escrito sobre su infancia en Cañás. Pero Gel vive en Vigo y hubo que esperar hasta el verano para conocernos y diera su visto bueno para compartir el relato. Después, todo fue sobre ruedas.+Na miña segunda visita á Planta coñecín a Enrique Suárez, xenro de D. Tomás que foi quen tomou a substitución na responsabilidade da captación e tratamento da auga na  Telva e a presa de Cecebre. A afinidade foi total enseguida empezamos a conversar porque [[http://emalcsa.de-mudanza.net/doku.php?id=el_origen_del_agua#decia_enrique_en_2014|serena paixón do seu relato]] axudábame a comprender, humanizar, os datos que había ido lendo ao redor da empresa e súa historia. E foi talvez esa curiosidade polo humano, que lle levou falarme destas memorias que a irmá de Tere, a súa mullerescribira sobre a súa infancia en  Cañás. Pero Xel vive en Vigo e houbo que esperar ata o verán para coñecernos e dese o seu visto e prace para compartir relato. Despois, todo foi como unha seda.
  
-No sé qué me esperaba, un texto entrañable sin duda, pero superó mis expectativas. El relato me atrapó y me transportó a las múltiples capas de una realidad cuya riqueza olvidamos con demasiada frecuencia porque, mientras leíaimaginaba su voz la vez mimosa y enérgica como diciéndome “espera, no corras, escucha lo que te estoy contando”. así debía ser porque allí estaba todo, no sólo los nombres de los árboleslas flores, las plantas y los pájarossino la Planta entera con cada uno de sus rincones y porqués. Y allí estaban “las personas” de las que había oído hablar y su forma de vida, la de una época no tan lejana, que tanto han contribuido con su esfuerzo e implicación a la modernidad que ahora disfrutamos.+Non se que me esperaba, un texto entrañable sen dúbida, pero superou as miñas expectativas. relato atrapoume e transportoume ás múltiples capas dunha realidade cuxa riqueza esquecemos con demasiada frecuencia porque, mentres líaimaxinaba súa voz á vez  mimosa e enérxica como dicíndome “espera, non corras, escoita o que che estou contando”. así debía ser porque alí estaba todo, non só os nomes das árboresas flores, as plantas e os paxarossenón a Planta enteira con cada un dos seus recunchos e porqués. E alí estaban “as persoas” das que oíra falar e a súa forma de vida, a dunha época non tan afastada, que tanto contribuíron co seu esforzo e implicación á modernidade que agora gozamos.
  
 {{ http://www.enpalabras.com/blog/wp-content/subidas/2017/07/Tres-mosqueteras-600x385.jpg?500 |}} {{ http://www.enpalabras.com/blog/wp-content/subidas/2017/07/Tres-mosqueteras-600x385.jpg?500 |}}
  
-Sin embargolo más sorprendente de este libro es su frescura casi cinematográfica porque la vitalidad del relato te hace sentir nostalgia de un presente que quieres hacer tuyoaunque no te pertenezcaLos puentesla faunilla diversa, las aventuras, el carnero que envestía, la máquina de hacer bloques, la tenebrosa maquinaria del molinola fiesta parroquial, la flauta de caña que, como tantas cosasarreglaba el viejo Botana”…+Con todoo máis sorprendente deste libro é a súa frescura case cinematográfica porque a vitalidade do relato faiche sentir nostalxia dun presente que queres facer teuaínda que non che pertenzaAs pontesa  faunilla diversa, as aventuras, o carneiro que  envestía, máquina de facer bloques, a  tenebrosa maquinaria do muíñoa festa parroquial, a frauta de cana que, como tantas cousasarranxaba o vello Botana”…
  
-<blockquote>Por la noche nuestra radio se oía en todo el valleNo había otra radio porque tampoco había luz eléctrica en las casas y las de transistores aún no se habían inventado</blockquote>+<blockquote>Pola noite nosa radio oíase en todo o valNon había outra radio porque tampouco había luz eléctrica nas casas e as de transistores aínda non se inventaron</blockquote>
  
-La mirada infantil es un don efímeroHay quien no la ha tenido nunca estamos los demásla mayoría, que la olvidamos. Pero hay personas especiales, como Gel, capaces de comprender el mundo a través de su mirada de entonces y hacer magia con las palabras para hacernos revivir incluso aquello que no conocimos.+mirada infantil é un don efémeroHai quen non a tivo nunca estamos os demaisa maioría, que a esquecemos. Pero hai persoas especiais, como Xel, capaces de comprender mundo a través da súa mirada de entón e facer maxia coas palabras para facernos revivir incluso aquilo que non coñecemos.
  
-En 1915, el mismo año que A Coruña se inauguraba el Palacio Municipal, empezó a funcionar un filtro lento en la toma del río Barcés en Cañás. Era el segundo que se instalaba en España y permitióal fin, que la ciudad empezara a recibir agua previamente filtrada esterilizada. Porque aunque hay quien dice que “el agua la manda Dios”, conseguir que llegara al grifoen buen estado, es una historia larga y apasionante que empezó en tiempos complicados en los que todo quedaba tan lejos que había que tener disponibilidad permanente las 24 horas del día… ¡porque era el agua que iba a beber la ciudadanía!”+En 1915, o mesmo ano que A Coruña inaugurábase o Palacio Municipal, empezou a funcionar un filtro lento na toma do río  Barcés en  Cañás. Era segundo que se instalaba en España e permitiuao fin, que a cidade empezase a recibir auga previamente filtrada e  esterilizada. Porque aínda que hai quen di que “a auga a manda Deus”, conseguir que chegase á billaen bo estado, é unha historia longa e apaixonante que empezou en tempos complicados nos que todo quedaba tan lonxe que había que ter dispoñibilidade permanente as 24 horas do día… porque era a auga que ía beber a cidadanía!”
  
-La evolución de la empresa de Aguas de La Coruña relata una parte importante de la historia de la ciudad a través de las personas que vivieron su construcción y desarrollo, pero no debemos olvidar a las que se encargaban del agua en su origenY además de ser un poderoso ejemplo de que [[http://blog.cumclavis.net/2016/03/el-conocimiento-no-se-jubila.html|el conocimiento NO se jubila]], pone de manifiesto que la cultura corporativa debe ser relatada sin ningún tipo de [[http://www.enpalabras.com/blog/2016/03/la-pre-tension-de-la-objetividad/|pre-tensión de objetividad]].+evolución da empresa de Augas da Coruña relata unha parte importante da historia da cidade a través das persoas que viviron a súa construción e desenvolvemento, pero non debemos esquecer ás que se encargaban da auga na súa orixeE ademais de ser un poderoso exemplo de que [[http://blog.cumclavis.net/2016/03/el-conocimiento-no-se-jubila.html|o coñecemento NON se xubila]], pon de manifesto que cultura corporativa debe ser relatada sen ningún tipo de [[http://www.enpalabras.com/blog/2016/03/la-pre-tension-de-la-objetividad/|pre-tensión de obxectividade]].
  
-<blockquote>Las culturas corporativas definen la forma de estar de las empresas en la sociedad y de las personas en una empresa. Son huellas de liderazgos. Son batallas, éxitos fracasos en la memoria colectiva, esa que se tiene aunque no se haya sido protagonista de la misma.</blockquote> +<blockquote>As culturas corporativas definen forma de estar das empresas na sociedade e das persoas nunha empresa. Son pegadas de liderados. Son batallas, éxitos fracasos na memoria colectiva, esa que se ten aínda que non se foi protagonista da mesma.</blockquote> 
  
-//todas esas huellas de liderazgos, batallas vivencias están contenidas en la geografía de la mirada de Gel// que, junto con sus hermanas Tere Ana, relata esa parte de la historia que los tratados no suelen contemplar. Porque, al final, **la camaradería épica masculina que se generó en ese estado de disposición permanente para la empresa no hubiera sido posible sin el amparo y el soporte familiar. Ahí es donde estaban las mujeres**.+//todas esas pegadas de liderados, batallas vivencias están contidas na xeografía da mirada de Xel// que, xunto coas súas irmás Tere Ana, relata esa parte da historia que os tratados non adoitan contemplar. Porque, ao final, **a  camaradería épica masculina que se xerou nese estado de disposición permanente para empresa non fose posible sen o amparo e o soporte familiar. Aí é onde estaban as mulleres**.
  
 {{ http://www.enpalabras.com/blog/wp-content/subidas/2017/07/limpieza-decantadores-600x353.jpg?500 |}} {{ http://www.enpalabras.com/blog/wp-content/subidas/2017/07/limpieza-decantadores-600x353.jpg?500 |}}
  
-En octubre de 2016 tuvimos ocasión de recorrer con la autora los espacios que describe en este libro. Y aunque queden menos frutales (esos de los que se dejaban caer cuando su padre las llamaba con un silbido), no existan los puentes o la maleza se haya tragado al molinoGel ha conseguido que me sienta un poco parte de esta memoria colectiva. **Porque el lenguaje de la vida está en la grandeza de la sencillez**.+En outubro de 2016 tivemos ocasión de percorrer coa autora os espazos que describe neste libro. E aínda que queden menos froiteiros (eses de os que se deixaban caer cando o seu pai chamábaas cun asubío), non existan as pontes ou a maleza tragouse ao muíñoXel conseguiu que me senta un pouco parte desta memoria colectiva. **Porque a linguaxe da vida está na grandeza da sinxeleza**.
  
-<blockquote>La verdad es que nos conformábamos con poco. Todo lo convertíamos en acontecimiento</blockquote>+<blockquote>A verdade é que nos conformabamos con pouco. Todo o convertiamos en acontecemento</blockquote>
  
 |  {{ http://blog.enimaxes.com/wp-content/uploads/2016/12/memoriasyfuturos-768x460.jpg?350 |}}  |  {{ http://www.enpalabras.com/blog/wp-content/subidas/2017/07/2016-10-10-17.40.04-300x225.jpg |}}  | |  {{ http://blog.enimaxes.com/wp-content/uploads/2016/12/memoriasyfuturos-768x460.jpg?350 |}}  |  {{ http://www.enpalabras.com/blog/wp-content/subidas/2017/07/2016-10-10-17.40.04-300x225.jpg |}}  |
Línea 53: Línea 53:
  
  
-<fs medium>**[[http://wiki.de-mudanza.net/esp/doku.php/metaforas_de_la_memoria|Metáforas de la memoria]]**</fs>+<fs medium>**[[http://wiki.de-mudanza.net/esp/doku.php/metaforas_de_la_memoria|Metáforas da memoria]]**</fs>
 {{ vimeo>197465752?650x366 }} {{ vimeo>197465752?650x366 }}
 \\ \\
Línea 59: Línea 59:
  
  
-===== Folga de lavandeiras =====+===== Lavandeiras =====
 ---- ----
  
 <WRAP center round box 90%> <WRAP center round box 90%>
-**[[http://enigualdade.com/?s=lavanderas|Junio 1907: Coruña paralizada pola folga de lavandeiras]]**+**[[folgas_das_nosas_avoas#folga_de_lavandeiras_en_coruna|Junio 1907: Coruña paralizada pola folga de lavandeiras]]**
  
 <blockquote>{{http://wiki.de-mudanza.net/esp/lib/exe/fetch.php/2_biografias:lavadero.jpg?300 |}} <blockquote>{{http://wiki.de-mudanza.net/esp/lib/exe/fetch.php/2_biografias:lavadero.jpg?300 |}}
Línea 72: Línea 72:
 Ao traballo de lavar, entender e recoller a roupa había que engadir as camiñadas que moitas debían realizar, cargadas coa coada por camiños intransitables. Ao traballo de lavar, entender e recoller a roupa había que engadir as camiñadas que moitas debían realizar, cargadas coa coada por camiños intransitables.
  
-Pero o peor era a incapacidade para gañarse a vida pola falta de auga durante as secas ou os problemas de abastecemento e xurdía a rivalidade entre as mulleres que, con frecuencia, acababan en liortas que mesmo precisaban a presenza das forzas públicas para acougar os ánimos. En máis dunha ocasión, levaron as súas queixas á prensa, que eran recollidas neste “ton  condescendiente”. [[http://enigualdade.com/?s=lavanderas|Seguir lendo...]]</blockquote>+Pero o peor era a incapacidade para gañarse a vida pola falta de auga durante as secas ou os problemas de abastecemento e xurdía a rivalidade entre as mulleres que, con frecuencia, acababan en liortas que mesmo precisaban a presenza das forzas públicas para acougar os ánimos. En máis dunha ocasión, levaron as súas queixas á prensa, que eran recollidas neste “ton  condescendiente”. [[folgas_das_nosas_avoas#folga_de_lavandeiras_en_coruna|Ler o relato completo...]]</blockquote>
  
-**[[https://www.emalcsa.es/index.php/es/nodo/id/294|A auga na Coruña. Fuentes, estanques e lavadoiros]]**+**[[https://www.emalcsa.es/index.php/es/nodo/id/294|A auga na Coruña. Fontes, estanques e lavadoiros]]**
  
 <blockquote>{{http://wiki.de-mudanza.net/esp/lib/exe/fetch.php/2_biografias:libro-emalcsa_fuentes-coruna.jpg?170 |}}Unha guía para coñecer de primeira man os lugares e incidencias que marcaron a orixe, desenvolvemento, e decadencia de toda unha cultura da auga que foi substituída por unha nova, máis práctica e útil aos cidadáns. <blockquote>{{http://wiki.de-mudanza.net/esp/lib/exe/fetch.php/2_biografias:libro-emalcsa_fuentes-coruna.jpg?170 |}}Unha guía para coñecer de primeira man os lugares e incidencias que marcaron a orixe, desenvolvemento, e decadencia de toda unha cultura da auga que foi substituída por unha nova, máis práctica e útil aos cidadáns.
Línea 84: Línea 84:
 </WRAP> </WRAP>
 \\ \\
 +==== Empresarias sien recursos ====
 +
 +<WRAP center round box 95%>
 +[[https://monbarcino.wordpress.com/2012/04/02/lavaderos-de-horta/|Lavadoiros de Horta]]
 +
 +<blockquote>Ata ben entrado o século  XX a roupa lavábase a man no lavadoiro das casas. No barrio de  Horta un grupo de mulleres creou unha pequena industria da lavandería. A maioría concentrábanse na actual rúa  aiguafreda e dedicábanse a lavar roupa de familias acomodadas doutras partes da cidade de Barcelona, moi especialmente do  Eixample.
 +A roupa lavábana, secábana ao sol e despois volvíana a baixar ao centro de Barcelona en carros e cabalos.
 +Corría o século  XVIII e as lavandeiras fixeron unha verdadeira revolución industrial feminina. Chegaron a ser 400 mulleres que se repartían a limpeza, ferro e o  almidonaje da roupa.
 +
 +Chegaron a haber 80 empresas de lavandería. Esta foi a principal actividade económica do pobo de  Horta no século  XIX. A actividade mantívose ata os anos da guerra civil e a posterior chegada da máquina lavadora.
 +
 +De feito o oficio máis importante relacionado con  Horta e a  Clota foi, ata principios do século  XX, o de lavandeira.A maioría de mulleres lavandeiras, non se dedicaban exclusivamente a este oficio, senón que era un a máis a máis de todo o traballo que xa era inherente ás mulleres da época.Lavaban a roupa allea na súa casa, neste caso no seu propio lavadoiro para obter un ingreso complementario para a familia.</blockquote>
 +</WRAP>
 +
lavandeiras_e_outros_oficios_da_auga.1579118834.txt.gz · Última modificación: 2023/05/12 13:01 (editor externo)