Dialogar a memoria para fuxir do posibilismo abstracto

Tradición. “O auténtico educador traballa coa herdanza recibida. Examínaa, critícaa, a mellora, a limpa, traspásaa ás seguintes xeracións nas mellores condicións… ao concepto de tradición sucedeulle como o de autoridade, que estaba fortemente contaminado e iso retraía a moita xente do seu emprego”

Memoria. “A memoria é aquilo que permanece, pero non debe permanecer estática e, por tanto, morta. Ha de ser un dialogo a través do tempo… no momento en que un materializa esa memoria en palabras, se exterioriza respecto a nós… A memoria non trata de demorarse no pasado senón de volver medirse con el, de dialogar con el e, por tanto, se uno de verdade dialoga, ha de correr o risco de deixarse sorprender pola resposta”

Saber dun mesmo. “un texto famosísimo de Aristóteles que di que cando un quere verse, descubrirse, ten que mirarse nun espello. Pero cando un quere de verdade saber quen é, debe mirarse nun amigo, porque o amigo é outro eu, un álter ego … isto ten moito que ver … coa elaboración viva do recordo”

Vixilancia práctica. “Non basta con dicir “si se pode”; hai que dicir a continuación “que” se pode. Se non, estaremos inmersos nun posibilismo abstracto

Sen tese non hai síntese

En asuntos do audiovisual escóitase a miúdo iso de “sóbranlle 20 minutos”, pero é unha cuestión de gramática. Porque si, a gramática audiovisual pasa necesariamente pola síntese o que significa saber “que historia queremos contar”.

A síntese é unha construción. O resumo é unha compilación diminuída. A síntese entraña tese.

• O resumo é unha selección de partes articuladas en pequeno formato. A síntese é un relato propio que parte da análise máis que do esforzo redutor.

• A síntese é poliédrica, o resumo é unha suma de partes.

Ante a xestión da complexidade requírense boas sínteses e non, simplemente, resumos. O Big Data fará imposibles os resumos e fará imprescindibles as sínteses.

• Os resumos levarían á parálise por análise. As sínteses implican dixestións que anteceden e oriéntanse ás decisións

• As sínteses son a resposta á complexidade, os resumos son a resposta á extensión.

Síntese na complexidade

Poder ver o que se debuxa máis aló dos muros densos da complexidade implica saber ler os trazos grosos da complexidade e recompoñelos para construír novas sínteses

• As sínteses máis potentes exprésanse con brevidade e sinxeleza pero sen simplezas.

• Para crear síntese hai que manter viva a autoexigencia da aprendizaxe, a procura constante das inspiracións que se filtren en axendas saturadas

a importancia do ser como tal, sexa feminino ou masculino

Lillian Schlissel é profesora emérita da Universidade de Brooklyn- CUNY, onde foi directora de estudos americanos e actualmente é membro do consello de redacción de Estudos en American Jewish Literatura. A súa metodoloxía de investigación da historia baseouse na observación e escoita activa do pequeno, das historias persoais, a través das que tentaba debuxar patróns e experiencias comúns que non se adoitan recoller nos tratados de historia.

Os seus libros inclúen Diarios da viaxe cara ao Oeste da Muller; Far From Home: Familiares de viaxe cara ao Oeste, escrito con Gibbens Byrd e Elizabeth Hampsten, Mujeres de Occidente, as súas terras e as súas vidas. Schlissel e está a traballar nunha historia de cinco mulleres de vaudeville americano.

Para o seu libro de «Diarios de viaxe», analizou case 100 diarios desas mulleres pioneiras e atopou algúns patróns comúns:

1. A maioría das mulleres fixeron esas viaxes en contra da súa vontade, abandonando os seus fogares e familias por decisión imposición dos seus maridos.
2. Unha de cada cinco mulleres estaba xa embarazada cando iniciou a viaxe e a inmensa maioría seguiron parindo sen tempo para parar. En moitos casos con familias mesmo de 10 fillos.

O mesmo enfoque de investigación foi utilizado anteriormente por Elizabeth Fries Lummis Ellet (1818-1877), s iendo a primeira historiadora en escribir extensivamente sobre a relación das mulleres coa Revolución Americana.

Cría que as mulleres daban forma á historia coa súa influencia, o que se facía con «sentimento». Cría que era tan difícil de definir que declarou que «a historia non lle pode facer xustiza»

Elizabeth publicou un número importante de libros de distintos xéneros, desde posuía, relatos históricos e descricións de viaxes e colaborou en distintos xornais locais. Pero a que foi posiblemente a súa obra máis importante foi sen dúbida unha ampla historia das mulleres durante a Guerra de Independencia dos Estados Unidos. A partir de cartas persoais, xornais e entrevistas a algunhas das protagonistas da contenda, expuxo a vida das mulleres mentres os homes loitaban na fronte, converténdose na primeira escritora e historiadora en dar voz á visión feminina da guerra.

É dicir, en achegar para eliminar rumbos.

A primeira edición saíu á luz en 1848, uns dous anos despois de iniciar o ambicioso proxecto. Os dous volumes das mulleres da revolución americana, convertéronse en tres en 1850 cunha edición de material adicional. Tal foi o éxito que tivo a obra e o recoñecemento da crítica.

Na miña lista de recomendacións pendentes está a Historia íntima da humanidade, de Theodore Zeldin: unha historia de persoas comúns e concretas coas que se examinan algunhas das cuestións que máis afectan e interesan ás xeracións actuais. Polo visto é unha obra excepcional que «convida á reflexión sobre as grandes e pequenas cuestións da vida cotiá e da relación entre homes e mulleres».

Sen dubida, as historias son datos con alma.

Todo o que implica un cambio cultural de gran calado na sociedade necesita unha atención e reforzo especiais. E moito máis nos aspectos relacionados coa “cuestión da igualdade” para evitar que o que o que se lexisla (como os plans de igualdade ou as cotas de paridade nos órganos de representación), se converta en discurso enlatado. Impoñer non serve, é como tentar organizar unha marcha pola paz nun campo de minas.

O asunto da perspectiva de xénero ten que vir de serie porque non é un adorno nin un complemento, pero non é algo a incorporar senón todo o contrario: hai que desactivar os mecanismos que a dificultan para ir reducindo sesgos polo que temos que traballar mentres se fala de tecnoloxía, de servizos, de ocio e de modelos de negocio… Trátase de traballar con formatos de maior aceptación desde a perspectiva cidadá para xerar interese nos diferentes contextos sociais e profesionais.

A aplicación da perspectiva de xénero configúrase como a única alternativa posible, e a máis universal, para a evolución cara a unha sociedade baseada na diversidade, o que significa contemplar a diferenza como un valor. Non se trata de “gañar terreo” senón de adquirir consciencia para deseñar un obxectivo compartido: que mulleres e homes <fc #800080>precisamos visualizar conxuntamente novos marcos de actuación e re-coñecer os que foron solapados pola “estereotipante normalidade”</fc>.

En base a isto, a formulación desde calquera área do coñecemento ou da arte non debe ser o de “combater os síntomas” senón o de xerar contextos compartidos e elos para as diferenzas.

Respecto á metodoloxía, combínanse o audiovisual coas técnicas de investigación documental entendendo a creación de coñecemento como un proceso interdisciplinar que parte, como di Jorge Wagensberg, da “máxima promiscuedade entre métodos”:

Contido: Entrevistas completas e documentación que se compartiran no espazo web específico

Metodoloxía: Conversacional e documental

Linguaxe: Narración audiovisual para o produto final o que implica a interrelación das voces que relatan ás historias (guionización da realidade) sobre a imaxe da realidade actual.

É imprescindible, pois, establecer unha necesidade testemuñal para lograr ter as voces que dean forma a esta evolución ao longo dos anos, pero sen que esta sexa unha película de declaracións. O global do relato non se apoia sobre persoas illadas, senón sobre unha representación da comunidade que posibilitou que o desenvolvemento fose unha realidade asumindo e traballando de xeito calado.

É dicir, un proceso conversacional contextualizado no que a cámara é parte integrante para trazar pontes entre a nostalxia e a modernidade. Porque…