Herramientas de usuario

Herramientas del sitio


muller_e_avogacia

Anexos / Muller e avogacía

Muller e avogacía

Fonte: Avogacía española

A muller na avogacía, evolución da desigualdade profesional - Patricia Calvo López, avogada

O acceso da muller aos diferentes ámbitos das profesións xurídicas atopouse con moitas pioneiras ao longo dos anos, producíndose mesmo en datas tan recentes e actuais como a principios de leste mesmo ano 2016 a incorporación da primeira muller á presidencia do Consello Xeral da Avogacía Española. Non podía iniciar a análise do papel que as mulleres desempeñaron e desempeñan no mundo da Avogacía, senón coa mención de Concepción Arenal Ponche[1].

Como conta a tradición, Concepción Arenal foi a primeira muller en asistir a unha facultade de Dereito, na, entón, Universidade Central de Madrid, entre os anos 1841 e 1846. Pero fíxoo non como unha alumna máis, para obter o título que lle facultase para o exercicio da avogacía, senón como «oínte» e acudindo vestida de home.

Por aquel entón, o acceso á Universidade non estaba prohibido expresamente á muller, o que tampouco implicaba a posibilidade do seu acceso, senón simplemente, non se expuña o que unha muller quixese estudar unha carreira e exercer unha profesión distinta de «os labores propios do seu sexo».

A Lei de Instrución Pública do 9 de setembro de 1857 estableceu o ensino obrigatorio para «todos os españois» ata os nove anos de idade, e por iso, para homes e mulleres. Con todo, dentro do ensino esencial recollíanse diferenzas nos estudos que haberían de cursar os nenos e as nenas. Na educación das nenas substitúense os estudos de Agricultura, Industria e Comercio, Xeometría, Debuxo lineal e Agrimensura e Física e Historia natural, polos de Labores propios do sexo, Elementos de Debuxo aplicado ás mesmas labores e lixeiras nocións de Hixiene doméstica.

En 1878 María Elena Maseras Ribeira, quen habería de ser a primeira universitaria española, finaliza os seus estudos de Medicina na Universidade de Barcelona, con todo, as autoridades académicas néganse a expedirlle o correspondente título académico, como lle ocorreu pouco despois a María Dolores Aleu, primeira muller en obter o título de Doutora, tamén en Medicina. Ambas as estudantes obtiveron finalmente as súas certificacións tras a formulación dunhas alegacións que tardaron catro anos en resolverse, e que deron lugar a que, a través de Real Orde do 16 de marzo de 1882, prohibísese formalmente o acceso das mulleres ao Ensino Superior, para evitar que se repetise a situación.

A partir de entón sucedéronse unha serie de Reais Ordes ditadas para, primeiro, negar o acceso á muller ao Segundo Ensino ( R.Ou. do 16 de outubro de 1882), logo autorizala pero restrinxíndoa ao estudo privado, sen acudir ás aulas, ou tendo que solicitar unha autorización especial co compromiso dos profesores para garantir que as alumnas non alterarían a orde e a marcha do curso, pero continuaba sen admitirse o acceso da muller aos estudos universitarios ( R. Ou. do 25 de setembro de 1883). Ata que, finalmente, autorízase o acceso das mulleres aos ensinos universitarios, primeiro de acceso privado ou con autorización especial ( R.Ou. do 11 de xuño de 1888), e por fin, e en virtude da Real Orde do 8 de marzo de 1910, sen necesidade de autorización previa.

Con todo, este avance no acceso da muller á Universidade, como paso previo ao exercicio da profesión, non cobraría sustantividad senón a partir da Real Orde do 2 de setembro de 1910, pola que se autoriza ás mulleres que obtivesen o seu título académico a exercer a profesión a que aquel habilita.

Como pode verse na seguinte táboa, a evolución da presenza das mulleres na Universidade foi aumentando timidamente desde o ano 1900, ata a actualidade en que o número de universitarias supera en máis da metade ao dos estudantes masculinos e de maneira moi considerable no ámbito das ciencias xurídicas e sociais, aínda que non de igual modo nas carreiras técnicas.

Alumnas Universitarias
Curso %
1900-1901 9 0,05
1910-1911 33 0,17
1916-1917 177 0,56
1929-1930 1744 5,2
1931-1932 2026 6
1944-1945 5480 13,9
1955-1956 10052 17,6

Fonte: Consuelo FLECHA GARCÍA, “Por dereito propio. Universitarias e profesionais en España en torno a 1910”, TABANQUE, Revista pedagóxica, núm. 24 (2011), p. 169.

Neste novo contexto, protagonizado polas Reais Ordes de 1910, incorpórase a primeira muller a un colexio de avogados, María Asunción Chirivella Marín, que accedeu ao Ilustre Colexio de Avogados de Valencia no ano 1922. Con todo, de maior relevancia pública que a letrada Chirivella gozaron as súas coetáneas, as avogadas Clara Campoamor e Vitoria Kent, especialmente coñecidas polo papel desenvolto nas Cortes Constituíntes de 1931 como as dúas únicas mulleres deputadas, e destacando a actuación de Clara Campoamor na defensa do voto feminino.


Tanto Clara Campoamor como Vitoria Kent son tamén lembradas polo seu labor no exercicio da avogacía. Vitoria Kent Siano foi a primeira muller avogada en vestir a toga na Audiencia de Madrid defendendo a un letrado acusado de homicidio imprudente en abril de 1925. Así mesmo, foi a primeira muller en actuar #ante un Consello de Guerra celebrado no Tribunal Supremo, defendendo a Álvaro de Albornoz. Vitoria Kent foi tamén a primeira directora xeral de Institucións Penais. Con todo, o exercicio da súa profesión truncouse o 25 de agosto de 1939 ao ser suspendida polo seu Colexio de Avogados, o de Madrid, ao que se incorporou en 1923, con motivo dos acontecementos políticos da época, que mesmo a levaron ao exilio, seguíndose contra ela un procedemento #ante o Tribunal de Represión da Masonería e do Comunismo no que se pedía para ela trinta anos de reclusión maior.

A actuación como avogada de Clara Campoamor Rodríguez foi tamén moi destacada e recoñecida pola súa calidade profesional e humana, por exemplo, na asistencia a unha nai solteira en exercicio da acción de recoñecemento da filiación paterna do seu fillo, fronte ao demandado defendido por quen despois habería de compartir tribuna coa Deputada Campoamor, Alcalá Zamora, asunto que chegou ao Tribunal Supremo[2]. Pero, do mesmo xeito que Vitoria Kent, Clara Campoamor pasou os seus últimos días no exilio, seguíndose contra ela un expediente de responsabilidades políticas, de acordo coa Lei de responsabilidades políticas do 9 de febreiro de 1939, que finalmente se sobreseyó por providencia do 16 de novembro de 1945.

DISCRIMINACIÓN LABORAL

A pesar do anteriormente sinalado, as discriminacións para acceder a determinados postos de traballo eran moi importantes. A muller non puido acceder aos cargos de maxistrado, xuíz ou fiscal ata 1966, unha vez fora prohibido formalmente o seu acceso por medio de Real Orde do 16 de novembro de 1934. A Lei de Dereitos Políticos, Profesionais e de Traballo da Muller de 1961, xustificaba a prohibición do acceso da muller á carreira xudicial dicindo que «a muller poñería en perigo certos atributos aos que non debe renunciar, como son a tenrura, a delicadeza e a sensibilidade», de exercer tales profesións. Só o tempo puido contestar a afirmación tales como esta.

O acceso da muller aos diferentes ámbitos das profesións xurídicas atopouse con moitas pioneiras ao longo dos anos, producíndose mesmo en datas tan recentes e actuais como a principios de leste mesmo ano 2016 a incorporación da primeira muller á presidencia do Consello Xeral da Avogacía Española.

A continuación pódense ver un cadro recompilatorio das primeiras mulleres que accederon a profesións tales como Rexistradora da Propiedade, Notaria, Xuíza, Fiscal ou Maxistradas do Tribunal Supremo.

  • En 1964 existía unha única muller Rexistradora da Propiedade
  • Ata 1971 -con paréntese entre 1931 e 1944- non houbo mulleres notarias
  • Ata 1973 non houbo unha muller fiscal en España (María Belén do Valle Díaz)
  • Hast 1977 non ingresou a primeira na Escola Xudicial. Ata 1978 non tomo posesión a lprimera muller xuíza (Xosefina Triguero)
  • Ata 1985 ningunha maxistrada accedera ao CGPJ (Cristina Alberdi)
  • Ata 1993 non houbo ningunha muller socia dun despacho de avogados (Vitoria Llavero)
  • Ata 1996 non houbo ningunha muller ministra de Xustiza (Margarita Mariscal de Gante)
  • Ata 2002 non houbo ningunha muller no Tribunal Supremo (María Milagros Calvo Ibarlucea)
  • Ningunha muller presidiu o Tribunal Supremo nin o Consello Xeral do Poder Xudicial
  • Actualmente, só unha muller preside un dos 17 TSJ, o de Valencia (Mª do Pilar da Oliva Marrades)
  • Ata 2015 non houbo unha Fiscal Xeral do Estado (Consolo Madrigal Martínez- Pereda)
  • Ata 2004 ningunha muller presidiu o Tribunal Constitucional (María Emilia Casas Baamonde)
  • Ningunha muller presidiu o Consello de Estado
  • Ata 2012 non houbo unha Defensora do Pobo (Soledad Becerril Bustamante)
  • Ata 2016 non ha hbido unha Presidenta do Consello Xeral da Avogacía Española (Vitoria Ortega)

Fontes: Avogados. Revista do Consello Xeral da Avogacía Española, núm. 57, outubro 2009. Avogados. Revista do Consello Xeral da Avogacía Española, núm. 90, febreiro 2015. O BLOGUE DO PRESIDENTE, 8 de marzo: Sen mulleres non hai Xustiza, Carlos Carnicer Dez. Datos actualizados a marzo de 2016.

Efectuado o anterior repaso da situación histórica da muller no ámbito universitario e a súa posición nas profesións xurídicas, con especial atención ao exercicio da avogacía, é momento de avaliar cal é o escenario que se presenta na actualidade para a muller na avogacía.

Como pode verse na seguinte táboa, o número de licenciadas en Dereito en España durante o curso 2003-2004 supera ao de licenciados en case un 20%, unha tónica que se repite nos seguintes cursos.

Sexo Licenciados en dereito 2003 – 2004 % licenciados por sexo
Homes 5235 38
Mulleres 7880 57,2
Non consta 662 4,81
Total 13777 100

Fonte: Ministerio de Educación, Política Social e Deporte. Elaboración: Consello Xeral da Avogacía Española, “A avogacía española en datos e cifras”, 2008.

Se atendemos ao número de alumnos/- as matriculados no ámbito das ciencias sociais e xurídicas durante o curso 2014/2015, temos que, segundo datos do Ministerio de Educación, Cultura e Deporte[3], as matrículas femininas supoñen un 60´04% (380.020 alumnas), fronte ao 39´96% de alumnos matriculados nas universidades españolas (252.911).

MULLER E PROFESIÓNS XURÍDICAS

A anterior situación debe relacionarse co número de avogadas incorporadas aos Colexios de Avogados para comprobar se a presenza maioritaria das mulleres nas universidades ten logo a súa correlato no exercicio desta profesión.

Segundo os datos facilitados polo departamento de comunicación do Consello Xeral da Avogacía Española, os datos provisionais do censo de avogados a marzo de 2016 advirten dunha presenza superior de homes avogados ejercientes, que ocupan o 55´86% do censo (85.165), fronte ao 44´14% de mulleres en exercicio da avogacía (67.272). As avogadas en exercicio da profesión soben un punto respecto ao ano anterior, 2015, no que eran o 43´15% do censo dos avogados españois, fronte ao 56´86% de homes. Neste último ano 2015, dos 83 Colexios de Avogados que existen en España, tan só tres contaban con máis avogadas que avogados en exercicio, Talavera de la Reina (128 avogadas, 117 avogados), Valencia (3.824 avogadas, 3588 avogados) e Vic (125 avogadas, 109 avogados), aínda que a diferenza entre unhas e outros non é moi significativa.

Dos datos referidos pódese extraer a conclusión de que a avogacía non é a profesión xurídica máis ocupada polas licenciadas en Dereito. O certo é que, na actualidade, a maioría das prazas en materias xurídicas con acceso a través de oposición son maioritariamente gañadas por mulleres. Por exemplo, na xudicatura, segundo datos do Consello Xeral do Poder Xudicial[4], en 2015 o 52´4% dos xuíces españois son mulleres, en Galicia o son o 56´7%. Con todo, estas esperanzadoras cifras en canto á consecución da igualdade no ámbito da carreira xudicial, deben poñerse en relación coa idade dos xuíces. As mulleres son o 68´6% dos xuíces entre 20 e 30 anos e os homes o 79´1% dos que teñen 61 ou máis anos. Así mesmo, as xuízas ocupan maioritariamente órganos unipersoais, de maneira moi destacada nos Xulgados de Violencia sobre a Muller (67´3 %), Xulgados de Primeira Instancia e Instrución (64´9%), o Rexistro Civil Exclusivo Único (64%), os Xulgados de Primeira Instancia (61´6%), os Xulgados de Menores (60´5%) e os Xulgados do Penal (60´2%), pero tamén os Xulgados de Instrución, do Social ou de Vixilancia Penal.

Como se pode observar, o acceso da muller ás profesións xurídicas poderíase cualificar de recente. O mesmo ocorre no exercicio da avogacía, onde se acudimos aos datos do número de letrados máis novos vemos que as cifras entre homes e mulleres atópanse moi parellas, pero ao avanzar en idade o número de avogadas descende considerablemente respecto ao dos nosos compañeiros homes, como testemuña a seguinte táboa que pon en relación o número de anos en exercicio da profesión e o sexo.

% Hombres Mujeres
< 10 Años 37% 43% 57%
> 10 < 20 Años 38% 50% 50%
> 20 < 30 Años 17% 67% 33%
> 30 Años 7% 82% 18%
Total 100%

Fonte: Consello Xeral da Avogacía Española, “A avogacía española en datos e cifras”, 2008.

En Galicia, en marzo de 2016, dos sete Colexios de Avogados existentes, catro teñen máis mulleres que homes entre os seus colexiados, o da Coruña (1711 fronte a 1653), Lugo (471, 439), Pontevedra (496, 491) e Santiago de Compostela (429, 419). Aínda que as diferenzas tampouco son moi destacadas nos Colexios con maior presenza masculina, Ferrol (159 mulleres fronte a 189 homes), Ourense (295 mulleres, 392 homes) e Vigo (718 mulleres, 723 homes)[5]. Curiosamente, os Colexios galegos con máis letrados que letradas contan cunha decana á cabeza, ao contrario que aqueles que teñen maioría de avogadas, algo que non deixa de ser unha anécdota á vista das pequenas diferenzas entre o número de colexiados mulleres e homes.

Os Colexios de Avogados de Galicia comparten, con pequenas diverxencias, a evolución da presenza das mulleres entre os seus colexiados, que cada vez se van aproximando máis, senón superando ao número dos compañeiros homes. Aínda que, cabe facer a seguinte precisión, e é que a tendencia leva a que o número de mulleres supere ao de homes, pero estes datos referidos ao conxunto de colexiados, porque á hora de examinar separadamente o número dos letrados en exercicio da súa profesión daqueles que constan incorporados como colexiados non ejercientes, na maioría dos casos o número de homes supera ao de mulleres. Aínda que unha parte das colexiadas non ejercientes poida que non desenvolva ningunha actividade xurídica, hai que ter presente o aluvión de colexiacións producidas ao albur da Lei 34/2006, do 30 de outubro, sobre o acceso ás profesións de Avogado e Procurador dos Tribunais, que levou a moitas persoas licenciadas en Dereito a colexiarse aínda que se dediquen a outras actividades relacionadas ou se atopen, por exemplo, preparando oposicións, a colexiarse #ante a posibilidade de ter ou querer iniciar máis adiante o exercicio da avogacía sen a obrigación que superar os novos requisitos esixidos por esta Lei (Máster e exame de acceso).

A continuación poden verse varias táboas que reflicten a evolución que vén manifestando da presenza feminina nos Colexios de Avogados.

EVOLUCIÓN DA PRESENZA DE AVOGADAS NO ICA DA CORUÑA

Fonte: táboa elaborada pola Secretaría Técnica do Iltre. Colexio de Avogados da Coruña. Censo colexiados 2015.

EVOLUCIÓN DA PRESENZA DE AVOGADAS NO ICA DE OURENSE

ABOGADAS ABOGADOS % ABOGADAS
2013 281 385 42´19 %
2014 290 390 42´64 %
2015 297 418 41´53 %
Marzo 2016 295 392 42´94 %

Fuente: datos facilitados por el Iltre. Colexio de Avogados de Ourense

EVOLUCIÓN DA PRESENZA DE AVOGADAS NO ICA DE LUGO

PERÍODO AVOGADAS ALTAS NO ICA SITUACIÓN
1970-1980 4´31% 139 ALTAS, 6 MUJERES NINGUHNA EN EXERCICIO
1980-1985 14´76% 149 ALTAS, 22 MULLERES EN 2008, 8 EN EXERCICIO
1986-1990 22% 184 ALTAS, 41 MULLERES EN 2008, 16 EN EXERCICIO
1991-1995 30% 513 ALTAS, 158 MULLERES
1995-2000 51´72% 203 ALTAS, 105 MULLERES
2001-2005 57´89% 114 ALTAS, 66 MULLERES
2006 47% 30 ALTAS, 14 MULLERES
2007 61% 23 ALTAS, 14 MULLERES
2008 67% 30 ALTAS, 20 MULLERES
2015 76% 32 ALTAS, 24 MULLERES

Fonte: datos extraídos do informe da Secretaría Técnica do Iltre. Colexio de Avogados de Lugo sobre estatística colexial elaborada en 2008.

As mulleres fóronse incorporando paulatinamente ao exercicio da avogacía a través da súa colexiación, con todo, tardaron máis tempo en formar parte da organización colexial.

A continuación poden verse en que ano accederon aos Ilustres Colexios de Avogados as primeiras mulleres, así como quen foron as primeiras que formaron parte das súas Xuntas de Goberno.

PRIMEIRAS MULLERES EN ACCEDER Aos ICAS DE GALICIA

  • ICA Pontevedra: 20/05/1943, Dª Alsira Guerrera Barria
  • ICA A Coruña: 19/11/1949, Aª Mª Cesárea Arias Delgado. A segunda colexiada accedeu en 962
  • ICA Ferrol: 1963
  • IVA Vigo: 08/04/1967, Dª Mª Romana San Luis Costas
  • ICA Ourense: 22/11/1967, Dª Mª Asunción Torres Piñeira
  • ICA Lugo: 25/03/1970, Dª Mª del Pilar Cuenca y Sánchez
  • ICA Santiago:

PRIMEIRAS MULLERES EN FORMAR PARTE DAS XUNTAS DE GOBERNO DOS ICAS DE GALICIA

  • ICA A Coruña: Bibliotecaria-Contadora, 21/01/1981, Dª María Ángeles Fernández-Peinado Díaz-Miguel
  • ICA Lugo: Diputada 5ª, 19/12/1986, Dª Mª Eugenia Velasco Pazos
  • ICA Pontevedra: Diputada 4ª, 17/01/1987, Dª Mª Eugenia Velasco Paxos
  • ICA Vigo: 15/12/1988, Diputada 5ª, Dª Mª Luisa Llorente de Lis. Diputada 6ª, Dª Mª Jesús Villafafila Deza
  • ICA Ferrol: 1990
  • ICA Ourense: 30/11/1992, Diputada 5ª, Mª Ángeles Ferreira Pazo. Bibliotecaria, Dª Margarita Caneiro González
  • ICA Santiago:

Datos facilitados polos Iltres. Colegios de Avogados.

A avogacía non é allea aos denominados «teitos de cristal». As mulleres que na actualidade atópanse en exercicio da profesión ocupan un número moi parello ao de homes, con todo, no exercicio institucional e representativo, así como á cabeza dos grandes despachos, segue atopándose xeralmente a homes.

Dos 83 Colexios de Avogados de España, tan só 12 contan cunha decana[6], os de Ávila (Raquel Sánchez), Badaxoz (Filomena Peláez), Ceuta (Isabel Valriberas), Ferrol (Nieves Santomé), Guipuzkoa (Mª Lurdes Maiztegui), Madrid (Sonia Gumpert), Ourense (Pilar López-Guerrero), Pamplona (Branca Ramos), Reus (Encarnación Orduna), Soria (María Soledad Borque), Talavera (Margarita Cerro), Vigo (María Lourdes Carballo).

Ha de destacarse especialmente a paridade dos Colexios de Avogados de Galicia nos que tres contan con decanas e catro con decanos. Así mesmo, dos dez Consellos Autonómicos de Avogados existentes, Galicia E Castela-A Mancha teñen a unha Presidenta, Nieves Santomé Couto, que ocupou o cargo desde 2014 ata o pasado 11 de abril de 2016, e Margarita Cerro, decana do Colexio de Avogados de Talavera e elixida presidenta da Avogacía castelán manchega o 14 de xaneiro de 2017.

Pero parece que se aveciñan ventos de cambio, pois desde xaneiro de 2016 e por primeira vez na historia do Consello Xeral da Avogacía Española, os avogados españois contamos cunha Presidenta á fronte do Consello Xeral, Vitoria Ortega Benito.

A avogacía nova está tamén representada novamente por unha muller, tras Cristina Llop Velasco a testemuña tomouno mara Monreal, que preside a Confederación Española de Avogados Novos desde decembro de 2016.

A escasa representación das mulleres na avogacía institucional fai que destaquen as figuras das mulleres que se atopan en tales postos, como é o caso de Nieves Santomé Couto, quen durante os dous últimos anos ocupou a presidencia do Consello dá Avogacía Galega, decana tamén do ICA de Ferrol e Conselleira do Consello Xeral da Avogacía Española, e que ten recoñecido que non hai nada que diferencia a unha muller dun home no exercicio da avogacía, se seica que a nós aínda nos seguen esixindo máis polo feito de ser mulleres, co que, polo xeral, tamén nos esforzamos máis. Entende a Presidenta do CAG, que é unha tendencia natural que cada vez exista máis mulleres no ámbito institucional e representativo, aínda que imos con atraso neste aspecto, tendo en conta da presenza maioritaria das mulleres nas facultades de Dereito, o que non significa ningunha novidade, senón a persistencia dos chamados «teitos de cristal», #ante o que a Presidenta dá un consello ás compañeiras novas, «que persigan a Xustiza, que se formen moito e que sexan boas e grandes avogadas tanto no profesional como no respecto ao código deontolóxico».

CONSELLO XERAL DA AVOGACÍA

Se hai algo que vén repetindo a nova Presidenta do Consello Xeral da Avogacía Española, Dna. Vitoria Ortega Benito, nas numerosas entrevistas concedidas desde o seu nomeamento[7], nas que mostra un fiel reflexo da situación actual da muller na avogacía, é que os «teitos» perviven a día de hoxe, pero que o esforzo das mulleres, e tamén dos homes, conseguirán que aos poucos se vaian diluíndo estas limitacións, como así se pode ver no seguinte extracto dunha das sinaladas entrevistas:

  • Foi a primeira muller decana do Colexio de Cantabria e agora é tamén a primeira muller na presidencia do Consello. Sente que vai abrindo brecha?
  • As miñas compañeiras no Consello regaláronme este reloxo e puxeron unha inscrición que di “non hai teitos”. Algún día será verdade e conseguiremos a igualdade pola que loitamos tantas mulleres e xa non será necesario que se me faga esta pregunta porque se verá como algo normal.

O Diario Montañés, 21.02.2016

Tras este rápido repaso sobre a evolución da situación da muller na avogacía, cabe concluír que os denominados «teitos de cristal» seguen existindo na actualidade e afectando as avogadas, o que determina a presenza de desigualdade entre mulleres e homes, de maneira moi marcada nos ámbitos representativos ou institucionais, o que contrasta coa maior presenza das mulleres na base da profesión.

Esta desigualdade non atende a unha diferenza no exercicio práctico da avogacía, pois máis diferenza marca a propia personalidade que o sexo do avogado, con todo si existe un recoñecemento cara ao maior traballo ou dedicación das avogadas ás que se esixe unha proba case constante da súa capacidade, máis aínda canto máis novas.

A pesar da referida desigualdade, o certo é que si se foron dando pasos e a evolución da sociedade cada vez é máis rápida, polo que os prognósticos tanto da que foi a primeira e ata o de agora única presidenta do Consello dá Avogacía Galega, Nieves Santomé, como da primeira e tamén única ata o momento, presidenta do Consello Xeral da Avogacía Española, Vitoria Ortega, esta situación cambiará rápido e as mulleres ocupasen máis postos de responsabilidade, o que será bo non só para as mulleres senón para a sociedade no seu conxunto.

Empezaba refiriéndome a Concepción Arenal y termino también con una cita suya empleada por Victoria Ortega en el discurso de su toma de posesión como presidenta del Consejo General de la Abogacía Española, «todas las cosas son imposibles mientras lo parecen».

BIBLIOGRAFÍA

  • María Dolores ALAMO MARTELL, “A discriminación legal da muller no século XIX”, Revista Aequitas: Estudos sobre historia, dereito e institucións, Nº. 1, 2011, pp. 11-24.
  • Teresa BLANCO CAMACHO, “A feminización da Xustiza: unha conquista aínda a medio camiño”, Avogados. Revista do Consello Xeral da Avogacía Española, núm. 57, outubro 2009, pp. 6-12.
  • Consolo FRECHA GARCÍA, “Por dereito propio. Universitarias e profesionais en España ao redor de 1910”, Tabanque: Revista pedagóxica, Nº 24, 2011 (Exemplar dedicado a: Cooperación ao desenvolvemento e educación), pp. 157-174.
  • José Antonio LÓPEZ GRAÑA, “O ICA Lugo e as mulleres”, Revista conmemorativa do 175 aniversario do Iltre. Colexio de Avogados de Lugo, xullo 2015, pp. 38-41.
  • María Ángeles MORAGA GARCÍA, “Notas sobre a situación xurídica da muller no Franquismo”, Feminismo/ s, nº 12, 2008, exemplar dedicado a: Mujeres en Democracia: Perspectivas xurídico-políticas de igualdade, coord. por María Nieves Montesinos Sánchez, María del Mar Esquembre Valdés, pp. 229-252.
  • Luís Felipe RAGEL SÁNCHEZ, “Evolución histórica dos dereitos da muller”, Anuario da Facultade de Dereito, Universidade de Estremadura, nº 12-13, 1994-1995, pp. 313-336.
  • María del Carmen SAÉNZ BERCEO, “Centenario do acceso das mulleres á Universidade. Real Orde do 8 de marzo de 1910”, Miradas multidisciplinares para un mundo en igualdade: relatorios da I Reunión Científica sobre Igualdade e Xénero / coord. por María Xosefina Cravo Sebastián, María Ángeles Goicoechea Gaona, 2010, pp. 177-204.
  • Federico VÁZQUEZ OSUNA, “As primeiras mulleres xuízas e fiscais (1931-1939): as xuristas pioneiras, ARENAL, 16:1; xaneiro –xuño, 2009, pp. 133-150.
  • Revista do Consello Xeral da Avogacía Española, núm. 90, febreiro 2015, pp. 26-31, reportaxe “A muller na xustiza: teitos de cristal por derrubar”.
  • Revista do Consello Xeral da Avogacía Española, núm. 96, febreiro 2016.
  • Revista da Mutualidad da Avogacía, núm. 90, febreiro 2016.
  • O Blogue de Vitoria Ortega, “8 de marzo: por unha sociedade sen teitos para as mulleres”, 8 de marzo de 2016.
  • O blogue do presidente, 8 de marzo: Sen mulleres non hai Xustiza, Carlos Carnicer Dez: http://www.abogacia.es/2015/03/07/8-de-marzo-sen-mulleres-non-hai-xustiza/
  • Informe Consello Xeral da Avogacía Española, “A avogacía española en datos e cifras”, 2008. http://www.abogaciadatosycifras.com/


Autoridade marital

Fonte: Wikipedia

Autoridade marital, potestade marital ou xefatura marital son expresións de fondo raizame no Dereito histórico e comparado, que fan referencia ao poder atribuído ao marido sobre a persoa e os bens da muller que esta debe, por imposición, obedecer e respectar.

Fundamentada en diversos argumentos, entre os que predomina a idea de que a muller é un ser inferior necesitado da protección que o marido debe prestarlle, a autoridade marital é, desde 1967, unha manifestación de discriminación da muller que os Estados asinantes da CEDAW están obrigados a eliminar.

Autoridade marital


A autoridade marital é, no Dereito histórico e comparado, un principio incuestionado de organización que atribúe ao marido o poder sobre a persoa e bens da muller, poder que cuxa extensión varía segundo os diversos sistemas e modelos de potestade marital e de xefatura marital. 2 Nestes sistemas, a muller casada quedaba obrigada a someterse á potestade do marido, tanto no aspecto persoal, a través do deber de obediencia, como no patrimonial, a través das limitacións á súa capacidade de obrar. E iso, ben por considerala menor de idade ou incapaz para realizar actos xurídicos e celebrar contratos que redundasen en beneficio da familia, ben por considerar necesario que en toda unidade familiar exista unha autoridade marital que a dirixa. Esta autoridade é a que se atribúe ao marido, con maior ou menor extensión en función da evolución lexislativa.

En xeral, a autoridade marital conleva o poder do marido de: fixar o domicilio coa correlativa obrigación da muller de vivir no domicilio do marido; administrar os bens da sociedade conxugal; representar á muller en xuízo; outorgar a licenza marital.

Licenza marital


A licenza marital é unha manifestación da autoridade marital e da consideración da muller como un ser incapaz ou menor de idade que, para poder realizar actos e contratos, necesita ser autorizada para iso polo marido. A licenza marital precísase para que a muller poida allear os seus bens e en xeral, para celebrar actos ou contratos polos que adquira obrigacións. Outro tipo de licenza marital é a laboral, sen a que a muller non podía traballar. Tamén se precisa licenza para que a muller poida desenvolver actividades comerciais ou mercantís.

Código Civil español


O artigo 57 do Código Civil español, estipulaba que “o marido debe protexer á muller e esta obedecer ao marido”. O artigo 58 establecía que o domicilio do marido sería o conxugal polo que a muller debía seguir ao marido alí onde este houber fixado o seu domicilio. O Código de Comercio regulaba a licenza marital que precisaba a muller para exercer o comercio. O marido era o administrador único da sociedade conxugal.

A reforma do código civil de 1958


A lei de 1958 4 non derrogou a potestade marital, nin o deber de obediencia e en canto á licenza marital, recoñeceuse capacidade á muller tanto pare ser testemuña nos testamentos, como para desempeñar cargos tutelares.

Na exposición de motivos o lexislador argumenta:

Contémplase, por tanto, a posición peculiar da muller casada na sociedade conxugal, na que, por esixencias da unidade matrimonial, existe unha potestade de dirección, que a natureza, a Relixión e a Historia atribúen ao marido, dentro dun réxime no que se recolle fielmente o sentido da tradición católica que inspirou sempre e debe inspirar en diante as relacións entre os cónxuxes.

A reforma promovida por Mercedes Formica|Mercedes Formica limitou o poder marital ao esixirse o consentimento da muller nos actos dispositivos de inmobles ou establecementos mercantís. Respecto do patrimonio mobiliario non se requiriu o consentimento da muller, porque, segundo o lexislador, a reforma tivo o propósito de limitar na maior medida posible, as perturbacións que no tráfico xurídico pode introducir a obrigada intervención de ambos os cónxuxes nos actos de disposición.5

A reforma de 1975


A lei 14/1975 do 2 de maio, ,6 froito da loita feminista liderada por María Teo, recoñeceu a plena capacidade de obrar da muller casada, ao establecer que o matrimonio non restrinxe a capacidade xurídica de ningún dos cónxuxes e suprimir a licenza marital. Derrogou o deber de obediencia á autoridade marital.

Normas de dereito internacional


Desde 1967, a autoridade marital é unha manifestación de discriminación da muller que os Estados asinantes da CEDAW están obrigados a eliminar

O artigo artigo 6 de Declaración sobre a eliminación da discriminación contra a muller dispón:

“Deberán adoptarse medidas lexislativas, para que a muller, casada ou non, teña iguais dereitos que o home no campo do dereito civil e en particular: a) O dereito para adquirir, administrar e herdar bens e a gozar e dispoñer deles, incluíndo os adquiridos durante o matrimonio; b) A igualdade na capacidade xurídica e no seu exercicio; c) os mesmos dereitos que o home na lexislación sobre circulación das persoas. 2. Deberán adoptarse todas as medidas apropiadas para asegurar o principio da igualdade de condición do marido e da esposa.”

Convención sobre a eliminación de todas as formas de discriminación contra a muller en 1979

2. Os Estado Partes recoñecerán á muller, en materias civís, unha capacidade xurídica idéntica á do home e as mesmas oportunidades para o exercicio desa capacidade. En particular, recoñeceranlle á muller iguais dereitos para asinar contratos e administrar bens e dispensaranlle un trato igual en todas as etapas do procedemento nas cortes de xustiza e os tribunais.

3. Os Estados Partes conveñen en que todo contrato ou calquera outro instrumento privado con efecto xurídico que tenda a limitar a capacidade xurídica da muller considerarase nulo.

4. Os Estados Partes recoñecerán ao home e á muller os mesmos dereitos con respecto á lexislación relativa ao dereito das persoas para circular libremente e á liberdade para elixir a súa residencia e domicilio.

O Comité de expertos fixo en 13º período de sesións, en 1994, na súa Recomendación nº 21 a seguinte recomendación:

“Cando a muller non pode celebrar un contrato en absoluto, nin pedir créditos, ou só pode facelo co consentimento ou o aval do marido ou un parente home, négaselle a súa autonomía xurídica. Toda restrición deste xénero impídelle posuír bens como propietaria exclusiva e imposibilítalle a administración legal dos seus propios negocios ou a celebración de calquera outro tipo de contrato. As restricións desta índole limitan seriamente a súa capacidade de prover ás súas necesidades ou as dos seus familiares a cargo.”

Referencias


  1. De Cossío e Corral, Alfonso (1948). A potestade marital
  2. Espín Cánovas, Diego. (1960). «Capacidade xurídica da muller casada (Ensaio de Dereito comparado italo-hispano-americano)». Conferencia pronunciada en Bolonia no Istituto dei Diritto Compárao Italo-Ibero-Americano, dependente da Universidade de Bolonia e do Real Colexio Maior de España na devandita cidade, o día 5 de abril de 1960. Consultado o 10 de maio de 2016.
  3. Gómez de la Plaza, María del Carmen (1977). «La supresión de la licencia matrimonial». Anuario de Dereoto Civil.
  4. Código Civil Lei 24 de abril de 1958 pola que se modifican determinados artígoss del mismo. BOE
  5. Torralbo Ruiz, Angela. O rol da muller no Código civil. Consultado el 10 de mayo de 2016.
  6. Lei 14/1975, de 2 de maio, sobre reforma de determinados artigoos do Código Civil e do Código de Comercio sobre a situación xurídica da muller casada e os dereitos e deberes dos cónxuxes.


Recomendación nº 21


RECOMENDACIÓN XERAL Nº 21 (13º período de sesións, 1994)

A igualdade no matrimonio e nas relacións familiares

1. A Convención sobre a eliminación de todas as formas de discriminación contra a muller (resolución 34/180 da Asemblea Xeral, anexo) afirma a igualdade de dereitos do home e a muller na sociedade e a familia. A Convención ocupa un lugar importante entre os tratados internacionais relacionados cos dereitos humanos.

2. Outras convencións e declaracións tamén dan gran importancia á familia e á situación da muller no seo da familia. Entre elas cóntanse a Declaración Universal de Dereitos Humanos (resolución 217 A (III) da Asemblea Xeral), o Pacto Internacional de Dereitos Civís e Políticos (resolución 2200 A ( XXI), anexo), a Convención sobre a Nacionalidade da Muller Casada (resolución 1040 ( XI), anexo), a Convención sobre o consentimento para o matrimonio, a idade mínima para contraer matrimonio e o rexistro dos matrimonios (resolución 1763 A ( XVII), anexo) e a subseguinte recomendación respecto diso (resolución 2018 ( XX)), e as Estratexias de Nairobi orientadas cara ao futuro para o adianto da muller.

3. A Convención sobre a eliminación de todas as formas de discriminación contra a muller lembra os dereitos inalienables da muller que xa están consagrados nas convencións e declaracións mencionadas, pero vai aínda máis lonxe ao recoñecer que a cultura e as tradicións poden ter importancia no comportamento e a mentalidade dos homes e as mulleres e que cumpren un papel significativo na limitación do exercicio dos dereitos fundamentais da muller.

Antecedentes

4. Na súa resolución 44/82, a Asemblea Xeral ha designado 1994 Ano Internacional da Familia. O Comité desexa aproveitar a oportunidade para subliñar a importancia do exercicio dos dereitos fundamentais da muller no seo da familia como unha das medidas de apoio e fomento das celebracións que terán lugar nos distintos países.

5. Optando por esta forma de celebrar o Ano Internacional da Familia, o Comité desexa analizar tres artigos na Convención que revisten especial importancia para a situación da muller na familia:

Artigo 9

1. Os Estados Partes outorgarán ás mulleres iguais dereitos que aos homes para adquirir, cambiar ou conservar a súa nacionalidade. Garantirán, en particular, que nin o matrimonio cun estranxeiro nin o cambio de nacionalidade do marido durante o matrimonio cambien automaticamente a nacionalidade da esposa, convértana en apátrida ou a obriguen a adoptar a nacionalidade do cónxuxe.

2. Os Estados Partes concederán á muller os mesmos dereitos que ao home con respecto á nacionalidade dos seus fillos.

Comentario

6. A nacionalidade é esencial para a plena participación na sociedade. En xeral, os Estados confiren a nacionalidade a quen nace no país. A nacionalidade tamén pode adquirirse polo feito de residir nun país ou por razóns humanitarias, como no caso da apatridia. Unha muller que non posúa a cidadanía carece de dereito de voto, non pode ocupar cargos públicos e pode verse privada de prestacións sociais e do dereito para elixir a súa residencia. Unha muller adulta debería ser capaz de cambiar a súa nacionalidade e non debería privárselle arbitrariamente dela como consecuencia do matrimonio ou a disolución deste ou do cambio de nacionalidade do marido ou do pai.

Artigo 15

1. Os Estados Partes recoñecerán a igualdade da muller #ante a lei co home.

2. Os Estados Partes recoñecerán á muller, en materias civís, unha capacidade xurídica idéntica á do home e as mesmas oportunidades de exercela. En particular, recoñeceranlle a igualdade de dereitos para asinar contratos e administrar bens e tratarana en pé de igualdade en todas as etapas das actuacións en cortes de xustiza e tribunais.

3. Os Estados Partes conveñen en que se considerará nulo todo contrato ou calquera outro instrumento privado con efecto xurídico que tenda a limitar a capacidade xurídica da muller considerarase nulo.

4. Os Estados Partes recoñecerán ao home e á muller os mesmos dereitos con respecto á lexislación relativa ao dereito das persoas para circular libremente e á liberdade para elixir a súa residencia e domicilio.

Comentario

7. Cando a muller non pode celebrar un contrato en absoluto, nin pedir créditos, ou só pode facelo co consentimento ou o aval do marido ou un parente home, négaselle a súa autonomía xurídica. Toda restrición deste xénero impídelle posuír bens como propietaria exclusiva e imposibilítalle a administración legal dos seus propios negocios ou a celebración de calquera outro tipo de contrato. As restricións desta índole limitan seriamente a súa capacidade de prover ás súas necesidades ou as dos seus familiares a cargo.

8. Nalgúns países, o dereito da muller a litigar está limitado pola lei ou polo seu acceso ao asesoramento xurídico e a súa capacidade de obter unha reparación nos tribunais. Noutros países, respéctase ou dá menos importancia ás mulleres en calidade de testemuñas ou as probas que presenten que aos homes. Tales leis ou costumes coartan efectivamente o dereito da muller para tratar de obter ou conservar unha parte igual do patrimonio e menoscaban a súa posición de membro independente, responsable e valioso da colectividade a que pertence. Cando os países limitan a capacidade xurídica dunha muller mediante as súas leis, ou permiten que os individuos ou as institucións fagan outro tanto, están a negarlle o seu dereito á igualdade co home e limitan a súa capacidade de prover ás súas necesidades e as dos seus familiares a cargo.

9. O domicilio é un concepto nos países de common law que se refire ao país en que unha persoa proponse residir e a cuxa xurisdición se someterá. O domicilio orixinalmente é adquirido por un neno por medio dos seus pais, pero na vida adulta é o país en que reside normalmente unha persoa e en que se propón vivir permanentemente. Como no caso da nacionalidade, o exame dos informes dos Estados Partes demostra que a unha muller non sempre se lle permitirá escoller o seu propio domicilio conforme á lei. Unha muller adulta debería poder cambiar a vontade de domicilio, do mesmo xeito que de nacionalidade, independentemente do seu estado civil. Toda restrición do seu dereito para escoller o seu domicilio nas mesmas condicións que o home pode limitar as súas posibilidades de recorrer aos tribunais no país en que vive ou impedir que entre a un país ou salga libremente del por conta propia.

10. Ás mulleres migrantes que viven e traballan temporalmente noutro país deberían outorgárselles os mesmos dereitos que aos homes de reunirse cos seus cónxuxes, compañeiros ou fillos.

Artigo 16

1. Os Estados Partes adoptarán todas as medidas adecuadas para eliminar a discriminación contra a muller en todos os asuntos relacionados co matrimonio e as relacións familiares e, en particular, asegurarán, en condicións de igualdade co home:

a) O dereito para contraer matrimonio;

b) O dereito para elixir libremente cónxuxe e contraer matrimonio só polo seu libre albedrío e co seu pleno consentimento;

c) Os dereitos e responsabilidades durante o matrimonio e ao disolverse este;

d) Os dereitos e responsabilidades como proxenitores, calquera que sexa o seu estado civil, en materias relacionadas cos seus fillos; en todos os casos, os intereses dos fillos serán a consideración primordial;

e) Os dereitos para decidir libre e responsablemente o número dos seus fillos e o intervalo entre os nacementos e a recibir información, unha educación e os medios que lles permitan exercer estes dereitos;

f) Os dereitos e responsabilidades respecto da tutela, curatela, custodia e adopción de fillos, ou institucións análogas cando queira que estes conceptos existan na lexislación nacional; en todos os casos, os intereses dos fillos serán a consideración primordial;

g) Os dereitos persoais como marido e muller, entre eles o dereito para elixir apelido, profesión e ocupación;

h) Os dereitos no matrimonio en materia de bens, adquisición, xestión, administración, goce e disposición dos bens, tanto a título gratuíto como oneroso.

2. Non terán ningún efecto xurídico os esponsales ou o matrimonio de nenos e adoptaranse todas as medidas necesarias, de carácter lexislativo inclusive, para fixar unha idade mínima para o matrimonio e para facer obrigatoria a súa inscrición oficial.

Comentario

Vida pública e privada

11. Historicamente, a actividade humana nas esferas pública e privada considerouse de maneira diferente e regulamentouse en consecuencia. En todas as sociedades, por moito tempo consideráronse inferiores as actividades das mulleres que, tradicionalmente, desempeñaron o seu papel na esfera privada ou doméstica.

12. Debido a que ditas actividades teñen un valor inestimable para a supervivencia da sociedade, non pode haber xustificación para aplicarlles leis ou costumes diferentes e discriminatorias. Os informes dos Estados Partes poñen de manifesto que existen aínda países nos que non hai igualdade de xure. Con iso impídese que a muller goce de igualdade en materia de recursos e na familia e a sociedade. Mesmo cando existe a igualdade de xure, en todas as sociedades asígnanse á muller funciones diferentes, que se consideran inferiores. Desta forma, se conculcan os principios de xustiza e igualdade que figuran en particular no artigo 16 e nos artigos 2, 5 e 24 da Convención.

Diversas formas de familia

13. A forma e o concepto de familia varían dun Estado a outro e ata dunha rexión a outra nun mesmo Estado. Calquera que sexa a forma que adopte e calquera que sexan o ordenamento xurídico, a relixión, os costumes ou a tradición no país, o tratamento da muller na familia tanto #ante a lei como en privado debe conformarse cos principios de igualdade e xustiza para todas as persoas, como o esixe o artigo 2 da Convención.

Poligamia

14. Nos informes dos Estados Partes tamén se pon de manifesto que a poligamia practícase en varios países. A poligamia infrinxe o dereito da muller á igualdade co home e pode ter consecuencias emocionais e económicas, tan graves para ela, do mesmo xeito que para os seus familiares a cargo, que debe desalentarse e prohibirse. O Comité observa con preocupación que algúns Estados Partes, en cuxas constitucións se garante a igualdade de dereitos, permiten a poligamia de conformidade co dereito da persoa ou o dereito consuetudinario, o que infrinxe os dereitos constitucionais da muller e viola as disposicións do inciso a) do artigo 5 da Convención.

Incisos a) e b) do parágrafo 1 do artigo 16

15. Aínda que a maioría dos países informan de que as constitucións e leis nacionais acatan a Convención, os costumes, a tradición e a falta de cumprimento destas leis en realidade contraveñen a Convención.

16. O dereito para elixir o seu cónxuxe e a liberdade de contraer matrimonio son esenciais na vida da muller e para a súa dignidade e igualdade como ser humano. Dun exame dos informes dos Estados Partes despréndese que hai países que permiten que as mulleres contraian matrimonios obrigados en primeiras ou segundas nupcias, sobre a base do costume, as crenzas relixiosas ou a orixe étnica de determinados grupos. Noutros países, permítese decidir o matrimonio da muller a cambio de pagos ou de vantaxes e, noutros, a pobreza obriga a algunhas mulleres para casar con estranxeiros para ter seguridade económica. A reserva de certas restricións razoables baseadas, por exemplo, na curta idade da muller ou na consanguinidade co seu cónxuxe, débese protexer e facer cumprir conforme á lei o seu dereito para decidir se casa, cando e con quen.

Inciso c) do parágrafo 1 do artigo 16

17. Un exame dos informes dos Estados Partes revela que o ordenamento xurídico de moitos países dispón os dereitos e as obrigacións dos cónxuxes sobre a base dos principios do common law, do dereito relixioso ou do dereito consuetudinario, en lugar dos principios contidos na Convención. Esta diversidade na normativa e a práctica relativas ao matrimonio ten consecuencias de gran amplitude para a muller, que invariablemente limitan o seu dereito á igualdade de situación e de obrigacións no matrimonio. Esa limitación adoita ser causa de que se considere ao esposo como cabeza de familia e como principal encargado da adopción de decisións e, por tanto, infrinxe as disposicións da Convención.

18. Ademais, polo xeral, non se concede protección lexislativa algunha ao amancebamiento. A lei debería protexer a igualdade das mulleres arrexuntadas na vida familiar e na repartición dos ingresos e os bens. Deberían gozar de igualdade de dereitos e obrigacións cos homes no coidado e a crianza dos fillos ou familiares a cargo.

Incisos d) e f) do parágrafo 1 do artigo 16

19. Segundo disponse no inciso b) do artigo 5, a maioría dos países recoñecen que os proxenitores comparten as súas obrigacións respecto do coidado, a protección e o mantemento dos fillos. O principio de que “os intereses dos fillos serán a consideración primordial” incluíuse na Convención sobre os Dereitos do Neno (resolución 44/25 da Asemblea Xeral, anexo) e parece ter aceptación universal. Na práctica, con todo, algúns países non respectan o principio de igualdade dos pais de familia, especialmente cando non están casados. Os seus fillos non sempre gozan da mesma condición xurídica que os nados dentro do matrimonio e, cando as nais están divorciadas ou viven separadas, moitas veces os pais non comparten as obrigacións do coidado, a protección e o mantemento dos seus fillos.

20. Os dereitos e as obrigacións compartidos enunciados na Convención deben poder impoñerse conforme á lei e, cando cumpra, mediante as institucións da tutela, a curatela, a custodia e a adopción. Os Estados Partes deberían velar por que conforme ás súas leis, ambos os pais, sen ter en conta o seu estado civil ou se viven cos seus fillos, compartan os dereitos e as obrigacións con respecto a eles en pé de igualdade.

Inciso e) do parágrafo 1 do artigo 16

21. As obrigacións da muller de ter fillos e crialos afectan o seu dereito á educación, ao emprego e a outras actividades referentes ao seu desenvolvemento persoal, ademais de impoñerlle unha carga de traballo inxusta. O número e espaciamiento dos fillos repercuten de forma análoga na súa vida e tamén afectan a súa saúde física e mental, así como a dos seus fillos. Por estas razóns, a muller ten dereito a decidir o número e o espaciamiento dos fillos que ten.

22. Nalgúns informes revélanse prácticas coercitivas que teñen graves consecuencias para a muller, como o embarazo, o aborto ou a esterilización forzados. A decisión de ter fillos, aínda que de preferencia debe adoptarse en consulta co cónxuxe ou o compañeiro, non debe, con todo, estar limitada polo cónxuxe, o pai, o compañeiro ou o goberno. A fin de adoptar unha decisión con coñecemento de causa respecto de medidas anticonceptivas seguras e fiables, as mulleres deben ter información acerca das medidas anticonceptivas e o seu uso, así como garantías de recibir educación sexual e servizos de planificación da familia, segundo dispón o inciso h) do artigo 10 da Convención.

23. Hai amplo acordo en que cando se dispón libremente de medidas apropiadas para a regulación voluntaria da fecundidade, melloran a saúde, o desenvolvemento e o benestar de todas as persoas da familia. Ademais, estes servizos melloran a calidade xeral da vida e a saúde da poboación, e a regulación voluntaria do crecemento demográfico axuda a conservar o medio ambiente e a alcanzar un desenvolvemento económico e social duradeiro.

Inciso g) do parágrafo 1 do artigo 16

24. Os principios de equidade, xustiza e plena realización de todos son a base dunha familia estable. Por conseguinte, marido e muller deben ter o dereito de elixir a súa profesión ou ocupación conforme a súa propia capacidade, aptitudes ou aspiracións, segundo dispoñen os incisos a) e c) do artigo 11 da Convención. Ademais, cada un debe ter o dereito para escoller o seu nome para conservar a súa individualidade e identidade dentro da comunidade e poder distinguilo dos demais membros da sociedade. Cando a lei ou os costumes obrigan a unha muller para cambiar de nome con ocasión do matrimonio ou da disolución deste, denégaselle este dereito.

Inciso h) do parágrafo 1 do artigo 16

25. Os dereitos enunciados neste artigo coinciden cos enunciados no parágrafo 2 do artigo 15, que impón aos Estados a obrigación de recoñecer á muller iguais dereitos para concertar contratos e administrar bens, e complétanos.

26. O parágrafo 1 do artigo 15 garante a igualdade #ante a lei de homes e mulleres. O dereito da muller á propiedade, a administración e a disposición dos bens é fundamental para que poida ter independencia económica e en moitos países será de crítica importancia para que poida gañarse a vida e ter unha vivenda e alimentación adecuadas para ela e para a súa familia.

27. Nos países que están a executar un programa de reforma agraria ou de redistribución da terra entre grupos de diferente orixe étnica, debe respectarse coidadosamente o dereito da muller, sen ter en conta o seu estado civil, a posuír unha parte igual que a do home da terra redistribuída.

28. Na maioría dos países, hai unha proporción significativa de mulleres solteiras ou divorciadas que poden ter a obrigación exclusiva de soster a unha familia. Evidentemente, é pouco realista toda discriminación na repartición da terra baseada na premisa de que soamente o home ten a obrigación de soster ás mulleres e aos nenos da súa familia e de que vai facer honra a esta obrigación. En consecuencia, toda lei ou costume que conceda ao home o dereito a unha maior parte do patrimonio ao extinguirse o matrimonio ou o amancebamiento ou ao falecer un parente é discriminatoria e terá graves repercusións na capacidade práctica da muller para divorciarse, para manterse, para soster á súa familia ou para vivir dignamente como persoa independente.

29. Todos estes dereitos deberían garantirse sen ter en conta o estado civil da muller.

Bens no matrimonio

30. Hai países que non recoñecen á muller o dereito á mesma parte dos bens que o marido durante o matrimonio ou o amancebamiento, nin cando terminan. Moitos recoñecen este dereito, pero é posible que precedentes legais ou os costumes coarten a súa capacidade práctica para exercelo.

31. Aínda que a lei confira á muller este dereito e aínda que os tribunais aplíqueno, o home pode administrar os bens de propiedade da muller durante o matrimonio ou no momento do divorcio. En moitos Estados, ata os que recoñecen a comunidade de bens, non existe a obrigación legal de consultar á muller cando a propiedade que pertenza ás dúas partes no matrimonio ou o amancebamiento véndase ou se allee doutro xeito. Isto limita a capacidade da muller para controlar o alleamento da propiedade ou os ingresos procedentes da súa venda.

32. Nalgúns países, ao dividirse a propiedade conxugal, atribúese maior importancia ás contribucións económicas ao patrimonio efectuadas durante o matrimonio que a outras achegas como a educación dos fillos, o coidado dos parentes anciáns e as faenas domésticas. Con frecuencia, estoutras contribucións da muller fan posible que o marido obteña ingresos e aumente os haberes. Debería darse a mesma importancia a todas as contribucións, económicas ou non.

33. En moitos países, os bens acumulados durante o amancebamiento non reciben o mesmo trato legal que os bens adquiridos durante o matrimonio. Invariablemente, cando termina a relación, a muller recibe unha parte considerablemente menor que o home. As leis e os costumes sobre a propiedade que discriminan desta forma ás mulleres casadas ou solteiras, con ou sen fillos, deben revogarse e desalentarse.

Sucesións

34. Os informes dos Estados Partes deberían incluír comentarios sobre as disposicións legais ou consuetudinarias relativas aos dereitos sucesorios que afectan a situación da muller, como se dispón na Convención e na resolución 884 D ( XXXIV) do Consello Económico e Social, na que se recomendaba aos Estados que adoptasen as medidas necesarias para garantir a igualdade de dereitos sucesorios de homes e mulleres, dispoñendo que uns e outros, dentro do mesmo grao de parentesco co causante, teñan a mesma parte na herdanza e o mesmo rango na orde de sucesión. Esta disposición xeralmente non se aplicou.

35. Hai moitos países nos que a lexislación e a práctica en materia de sucesións e bens redundan en graves discriminacións contra a muller. Esta desigualdade de trato pode facer que as mulleres reciban unha parte máis pequena do patrimonio do marido ou do pai, en caso de falecemento destes, que os viúvos e os fillos. Nalgúns casos, non se recoñece á muller máis que un dereito limitado e controlado a recibir determinados ingresos con cargo ao patrimonio do defunto. Con frecuencia, os dereitos de sucesión da viúva non reflicten o principio da igualdade na propiedade dos bens adquiridos durante o matrimonio. Ditas disposicións violan a Convención e deberían abolirse.

Parágrafo 2 do artigo 16

36. Na Declaración e Programa de Acción de Viena aprobados na Conferencia Mundial de Dereitos Humanos, celebrada en Viena do 14 ao 25 de xuño de 1993, instouse os Estados a que derrogasen leis e regulamentos en vigor e a que eliminasen os costumes e prácticas que fosen discriminatorias e prexudiciais para as nenas. O parágrafo 2 do artigo 16 e as disposicións da Convención sobre os Dereitos do Neno impiden que os Estados Partes permitan ou recoñezan o matrimonio entre persoas que non alcanzasen a maioría de idade. No contexto da Convención sobre os Dereitos do Neno, “enténdese por neno todo ser humano menor de 18 anos de idade, salvo que en virtude da lei que lle sexa aplicable alcanzase antes a maioría de idade”. A pesar desta definición e tendo presentes as disposicións da Declaración de Viena, o Comité considera que a idade mínima para contraer matrimonio debe ser de 18 anos tanto para o home como para a muller. Ao casar, ambos asumen importantes obrigacións. En consecuencia, non debería permitirse o matrimonio antes de que alcanzasen a madurez e a capacidade de obrar plenas. Segundo a Organización Mundial da Saúde, cando os menores de idade, especialmente as nenas casan e teñen fillos, a súa saúde pode verse afectada desfavorablemente e entorpécese a súa educación. Como resultado, restrínxese a súa autonomía económica.

37. Isto non só afecta á muller persoalmente, senón tamén limita o desenvolvemento das súas aptitudes e independencia e reduce as oportunidades de emprego, co que prexudica á súa familia e a súa comunidade.

38. Nalgúns países fíxanse diferentes idades para o matrimonio para o home e para a muller. Debido a que ditas disposicións supoñen incorrectamente que a muller ten un ritmo de desenvolvemento intelectual diferente ao do home, ou que a súa etapa de desenvolvemento físico e intelectual ao contraer matrimonio carece de importancia, deberían abolirse. Noutros países, permítense os esponsales de nenas ou os compromisos contraídos no seu nome por familiares. Estas medidas non só contraveñen a Convención, senón tamén infrinxen o dereito da muller para elixir libremente cónxuxe.

39. Os Estados Partes deben tamén esixir a inscrición de todos os matrimonios, tanto os civís como os contraídos de conformidade con costumes ou leis relixiosas. Desa forma, o Estado poderá asegurar a observancia da Convención e instituir a igualdade entre os cónxuxes, a idade mínima para o matrimonio, a prohibición da bigamia ou a poligamia e a protección dos dereitos dos fillos.

Recomendacións

A violencia contra a muller

40. Ao examinar o lugar da muller na vida familiar, o Comité desexa subliñar que as disposicións da Recomendación xeral Nº 19 (11º período de sesións), relativa á violencia contra a muller, son de gran importancia para que a muller poida gozar dos seus dereitos e liberdades en condicións de igualdade. Ínstase os Estados Partes a aplicar esta Recomendación xeral #a fin de que, na vida pública e a vida familiar, as mulleres non sexan obxecto de violencia por razón do seu sexo, o que as priva de maneira grave dos seus dereitos e liberdades individuais.

Reservas

41. O Comité observou con alarma o número de Estados Partes que formularon reservas respecto do artigo 16 na súa totalidade ou en parte, especialmente cando tamén formularon unha reserva respecto do artigo 2, aducindo que a observancia deste artigo pode estar en contradición cunha visión comunmente percibida da familia baseada, entre outras cousas, en crenzas culturais ou relixiosas ou nas institucións económicas ou políticas do país.

42. Moitos destes países manteñen unha crenza na estrutura patriarcal da familia, que sitúa ao pai, ao esposo ou ao fillo home en situación favorable. Nalgúns países en que as crenzas fundamentalistas ou outras crenzas extremistas ou ben a penuria económica han estimulado un retorno aos valores e as tradicións antigas, o lugar da muller na familia empeorou notablemente. Noutros, en que se recoñeceu que unha sociedade moderna depende para o seu adianto económico e para o ben xeral da comunidade de facer participar en igualdade de condicións a todos os adultos, independentemente do seu sexo, estes tabús e ideas reaccionarias ou extremistas viñéronse desalentando progresivamente.

43. De conformidade cos artigos 2, 3 e 24 en particular, o Comité solicita que todos os Estados Partes avancen paulatinamente cara a unha etapa en que, mediante o seu decidido desalento ás nocións da desigualdade da muller no fogar, cada país retire os seus reservas, en particular aos artigos 9, 15 e 16 da Convención.

44. Os Estados Partes deben desalentar decididamente toda noción de desigualdade entre a muller e o home que sexa afirmada polas leis, polo dereito relixioso ou privado ou polos costumes e avanzar cara a unha etapa en que se retiren as reservas, en particular ao artigo 16.

45. O Comité observou, sobre a base do seu exame dos informes iniciais e os informes periódicos, que nalgúns Estados Partes na Convención que ratificaran ou accederan a ela sen reservas, algunhas leis, especialmente as que se refiren á familia, en realidade non se axustan ás disposicións da Convención.

46. As leis deses Estados aínda conteñen moitas medidas baseadas en normas, costumes e prexuízos sociais e culturais que discriminan á muller. Por mor desta situación particular en relación cos artigos mencionados, o Comité tropeza con dificultades para avaliar e entender a condición da muller neses Estados.

47. O Comité, especialmente sobre a base dos artigos 1 e 2 da Convención, solicita que eses Estados Partes despreguen os esforzos necesarios para examinar a situación de feito relativa a tales cuestións e facer as modificacións necesarias naquelas das súas leis que aínda conteñan disposicións discriminatorias contra a muller.

Informes

48. Coa asistencia dos comentarios que figuran na presente Recomendación xeral, nos seus informes os Estados Partes deben:

a) Indicar a etapa que se alcanzou para eliminar todas as reservas á Convención, en particular as reservas ao artigo 16;

b) Indicar se as súas leis cumpren os principios dos artigos 9, 15 e 16 e, se por razón do dereito relixioso ou privado ou de costumes, entorpécese a observancia da lei ou da Convención.

Lexislación

49. Cando o esixa o cumprimento da Convención, en particular os artigos 9, 15 e 16, os Estados Partes deberán lexislar e facer cumprir esas leis.

Estímulo á observancia da Convención

50. Coa asistencia dos comentarios que figuran na presente Recomendación xeral, e segundo o disposto nos artigos 2, 3 e 24, os Estados Partes deberían introducir medidas destinadas a alentar a plena observancia dos principios da Convención, especialmente cando o dereito relixioso ou privado ou os costumes choquen con eles.

Noutros países


Egipto

Exipto xa permite herdar ás mulleres. O Parlamento aprueba la reforma pola cal se lles asegura o dereito para percibir patrimonio. Unha iniciativa que, de igual forma, contempla sancións económicas e/ou penais para aqueles que non cumpran coa nova normativa.

Marrocos

Marrocos autoriza ás mulleres para exercer o oficio de notarias

O país, que afirma ser o defensor do Islam moderado, abriu os oficios de mulleres previamente reservados para os homes nos últimos anos.

Marrocos decidiu permitir que as mulleres exerzan a profesión de adoul (notario segundo a lei musulmá), previamente reservada para homes, segundo AFP dunha fonte oficial. No reino, os adouls son considerados auxiliares da xustiza facultados para redactar actos legais, por exemplo, matrimonio ou herdanza. Tamén hai notarios propiamente devanditos.

O rei Mohammed VI, quen presidiu o luns 22 de xaneiro pola noite un consello de ministros, instruíu ao Ministro de Xustiza a abrir a profesión de adoul ás mulleres e “tomar as medidas necesarias para lograr este obxectivo”, segundo un comunicado de prensa de palacio. Esta decisión segue unha opinión favorable do Consello Superior de Ulemas, unha institución oficial responsable de apoiar a política relixiosa do reino.

Unha “revolución legal”

Os medios de comunicación marroquís informaron sobre unha “revolución legal”, que “debería facer rechinar os dentes nos círculos salafistas”. “Non hai nada que impida que as mulleres se convertan en adultos excepto a mentalidade esclerótica”, dixo a escritora marroquí Asma Lamrabet, quen dirixe o Centro de Estudos da Muller no Islam, na súa páxina de Facebook.

Marrocos, que afirma ser o defensor do Islam moderado, alterou fundamentalmente o seu campo relixioso nos últimos anos e abriu comercios previamente reservados para homes a mulleres. As mulleres predicadoras ( mourchidate) foron así designadas ás mesquitas para “supervisar a educación relixiosa”.

muller_e_avogacia.txt · Última modificación: 2024/02/22 19:32 por iagoglez