viuvas_de [O Diñeiro das Mulleres]

Esta página es de solo lectura. Puedes ver la fuente pero no puedes cambiarla. Pregunta a tu administrador si crees que esto es incorrecto.
<fs large><color #6495ed>**O diñeiro das mulleres**  / "Viúvas de"</color></fs>

<blockquote>Desde Edmund Burke ata  Antonin  Scalia e Donald  Trump, desde John  C.  Calhoun ata  Ayn  Rand, //A mente reaccionaria// avanza a idea de que todas as ideoloxías de dereitas, desde o século  xviii ata hoxe, son improvisacións sobre o mesmo tema: a experiencia vivida de ter poder, velo ameazado e tratar de mantelo.</blockquote>

===== Sesgos ocultos ou ocultados? =====
----
==== Os cambios teñen autoría ====

<WRAP center round box 95%>

<WRAP center round info 90%>
{{ http://economia.enigualdade.com/esp/lib/exe/fetch.php?w=500&tok=51418d&media=3_anexos:maria-telo-articulo.png?500 |}}

Texto do artigo de [[familia#maria_telo_y_la_reforma_del_codigo_civil|María Telo]] en ABC (Madrid), páx. 64 o 18/01/1998

Interesada polo libro “Historia das mulleres en España”, das profesoras Elisa Garrido, Pilar  Folguera, Margarita Ortega e Cristina Segura, a súa lectura levoume a <color #800080>constatar que onde se trata o final do franquismo e da democracia e cambio social, hai unha gran lagoa que nos afecta ás mulleres xuristas que tanto loitamos por erradicar do Dereito de Familia (Código Civil e Código de Comercio) o trato discriminatorio que a muller sufría</color>. 

Cando en **setembro de 1969** eu iniciei a loita por liberar á muller das cadeas xurídicas, <color #800080>a súa situación era tan  vejatoria e  alienante dentro da familia, con proxección no público</color>, que había artigos como o 1263, que situaba á muller casada entre os menores, os tolos ou dementes e os  sordomudos que non sabían ler nin escribir. O artigo 57 obrigaba á muller para obedecer ao marido e <color #800080>a licenza  marital era como a súa  sombre para todos os actos da vida</color>. Sen licenza, practicamente, a muller só podía facer testamento.

**Sen licenza**, a muller non podía traballar, nin cobrar o seu salario, **nin exercer o comercio, nin ocupar cargos**, nin abrir contas correntes en bancos, nin sacar o seu pasaporte, nin o carné de conducir, etc. **Se contraía matrimonio cun estranxeiro perdía a nacionalidade** e era considerada estranxeira -aínda que non saíse na súa vida de España-; entón <color #800080>estendíaselle carta de residente e perdía a eficacia dos seus estudos, non podía ser funcionaria e necesitaba permiso para traballar</color>. Sen a licenza <color #800080>non podía aceptar ou repudiar herdanzas, aínda que fosen dos seus pais, nin pedir a súa partición, non ser  albacea; nin ser titor, nin ser testemuña en testamentos, nin defenderse ante os tribunais (salvo en xuízo criminal), nin defender os seus bens propios; nin vender ou hipotecar estes bens; nin dispoñer das lucrativas máis que para facer a compra diaria, aínda que os lucrativos procedesen do seu soldo ou salario</color>. Pola contra, **o marido podía dispoñer libremente dos lucrativos** (salvo inmobles ou establecementos mercantís) e ela non tiña máis dereito que a recibir a metade do que queda ao falecer el. Estaba <color #800080>obrigada a seguir ao marido  dondequiera que el fixase a residencia</color>.

**E parece que isto nunca existiu ou que se fixo só. Non, non se fixo só**. A reforma está contida en Leis. E **para conseguir estas leis, fomos moitas as mulleres xuristas que traballamos anos ata a  extenuación, sen axudas nin subvencións**. Primeiro unhas poucas desde unha Comisión de estudos Xurídicos e logo desde a Asociación Española de Mujeres Xuristas, ambas as fundadas e presididas por min. Divulgabamos  o Dereito e conseguimos que por primeira vez, a muller española entrase na Comisión de Codificación do Ministerio de Xustiza para estudar a reforma.

Cando se aprobou a Constitución, que eliminou toda discriminación por razón de sexo, xa existía **a Lei do 2 de maio de 1975, que quitou a obediencia ao marido (para o que suei tinta chinesa na Comisión de Codificación), a licenza  marital**, que converteu á muller en persoa; deixou esta de perder a nacionalidade por razón de matrimonio e varreu case todas as discriminacións antes mencionadas, <color #800080>deixando o camiño libre para atacar dous fundamentais: a administración dos lucrativos e a patria potestade</color>, que xuntamente coa filiación, o matrimonio e o divorcio, foron obxecto das leis do 13 de maio de 1981 e 7 de xullo do mesmo ano; pero os anteproxectos en que se basean estas dúas leis, estudámolos na Comisión de Codificación e concluímolos no ano 1978. Coa súa promulgación alcanzaron plena eficacia os principios de igualdade da Constitución.

Comprendo que pasou moito tempo desde entón, e as cousas esquécense, tanto que eu xa son unha anciá de 82 anos. Pero para sabelo, non hai máis que investigar nas hemerotecas, que é onde se garda a vida en vivo. **É curioso que haxa cousas que sendo noticias durante anos, logo esquézanse  obstinadamente sen saber ben por que, pero o que foi, foi**.
</WRAP>
\\
<html> <center> 
<iframe src="http://docs.google.com/gview?url=http://economia.enigualdade.com/PDFS/
articulo_investigadaras-de-la-mujer.pdf&embedded=true" style="width:600px; height:600px;" frameborder="0"></iframe>
</center> </html>
\\
</WRAP>

==== O sistema de pensións ====

<WRAP center round box 95%>
[[http://docemiradas.net/contraprogramar-la-pobreza/|Contraprogramar a pobreza]]

Según datos de [[http://www.publico.es/economia/brecha-pensiones-42-mujeres-cobra-pension-37-inferior-hombres.html|2017]], só o 42% das mulleres cobran unha pensión hoxe día, e a súa contía é un 37% menor que a dos homes. De modo que, se [[http://www.expansion.com/economia/2017/02/20/58aafb61e2704e33078b464d.html|a brecha]] que nos separa  salarialmente nos anos profesionais rolda o 23%, a xubilación non fai senón acrecentar substancialmente dita inxustiza. No caso das mulleres -de acordo coa doutora en Economía,  Júlia Montserrat-  dous terzos desas pensións non chegan, ademais, ao salario mínimo interprofesional. É dicir, que de cada 10 mulleres hoxe día, só 4 cobran unha pensión, e só 1 delas cobra por encima dos 700 e pouco euros ao mes.

Facendo un exercicio de empatía, custa imaxinar o que debe ser enfrontarse ao día a día para estas mulleres, outrora “traballadoras”. Cálculos arriba, cálculos abaixo… Pero o que de verdade doe é imaxinar o que debe ser a vida para esas outras mulleres que o que perciben son pensións non contributivas. Porque, estas si, están maioritariamente dirixidas ás mulleres. Esa enorme “chea” de mulleres que “non traballaron” fóra de casa, ou que o fixeron na escuridade legal dos traballos peor pagos, e que hoxe día arrastran os seus últimos anos con [[http://agendapublica.elperiodico.com/desigualdades-de-genero-en-las-pensiones/|370 euros]] ao mes. Mulleres maiores por debaixo do umbral da pobreza.

**Pobreza programada**

Entre os motivos desta pobreza programada, está, sen dúbida, a propia configuración do noso sistema de pensións. Un sistema cuestionado estes últimos meses polos miles e miles de pensionistas que tomaron as rúas en exemplar exercicio de democracia. Homes e mulleres que cuestionan a súa xustiza, á vez que reclaman o seu dereito para vivir con dignidade. Pero que hai delas? Non merece unha mirada específica de xénero o actual  cuestionamiento do sistema? **[[http://docemiradas.net/contraprogramar-la-pobreza/|Seguir lendo]]**
</WRAP>
==== Ata 1981...  ====

<WRAP center round box 95%>

[[http://docemiradas.net/mis-abuelas-y-la-ley/#_ftn5|As miñas avoas e a lei]]

En 1977, foi noticia que a Dirección Xeral de  Notariado ditase unha resolución outorgando “a plena facultade da muller respecto a os seus propios bens, aínda cando sexa casada e en réxime de lucrativos” (!), xerando o seguinte titular tan obvio no País: [[https://elpais.com/diario/1977/02/18/ultima/225068401_850215.html|A muller casada poderá comprar bens inmobles]] El artigo nos informa de <wrap hi>contradicións que persistían vía varios artigos</wrap> que garantían que o marido fose o administrador único desta sociedade, e salvo para a venda, podía dispoñer sen consulta nin permiso dos bens adquiridos. A muller, en cambio, só dispón libremente dos bens adquiridos para a cesta da compra.

<blockquote>“É dicir, os bens de inmediato consumo familiar, nos que a muller dispón dado o seu papel tradicional e avalado pola lei, de dedicación ao fogar e coidado deste.”</blockquote>

Ata 1981, todas as nosas nais e avoas debían pedir permiso a pai ou marido para poder traballar, cobrar o seu salario, vivir fóra da casa paterna, exercer o comercio, abrir contas correntes en bancos, sacar o seu pasaporte, o carné de conducir…

Concepción Arenal estudou Dereito entre 1841 e 1846, como oínte e disfrazada de home. [[mujer_y_abogacia|Só en 1966 puideron acceder as mulleres]] aos cargos de maxistrada, xuíz ou fiscal, pois «a muller poñería en perigo certos atributos aos que non debe renunciar, como son a tenrura, a delicadeza e a sensibilidade», de exercer tales profesións.

Pero aínda que o tema deste proxecto refírese ao desenvolvemento profesional, non se pode deixar de lembrar que "a vinganza do sangue" seguía sendo una facultar criminal concedida a pais e maridos para matar a fillas e esposas e aos homes que xacían con elas. Este "dereito", recollido xa no Código penal de 1870 e  reintroducido na ditadura de Franco, non foi eliminado ata 1963.

  * [[http://www.abc.es/20100915/internacional/adulteras-espana-201009151646.html|Morte por adulterio en España]]

  * [[https://elpais.com/diario/1978/01/19/espana/254012406_850215.html|Aprobada a despenalización do adulterio e do  amancebamiento]]
</WRAP>

==== As obreiras nas fábricas ====

<WRAP center round box 90%>
<blockquote>**“Nunca ninguén se opuxo a que as mulleres traballen. Ao único que hai obxeccións é a pagar ás mulleres para traballar”**.[[http://en.wikipedia.org/wiki/Gladys_Strum|Gladys Strum]], política de Saskatchewan, provincia do oeste de Canadá.</blockquote>

Na cidade había un elevado número de postos de traballo nun determinado tipo de fábricas nas que as mulleres eran absolutamente maioritarias: na fábrica de tabacos, na de mistos, de tecidos e as relacionadas coa pesca, o salgadura e as conservas.

As traballadoras destas fábricas presentaban algunhas notas comúns, ademais da máis destacable que era a composición do cadro de persoal dominado por mulleres, entre as que destacan as seguintes:

**1) O pago do seu traballo por “obra feita”:** Esta circunstancia explica, en boa medida, a escasa participación das mulleres das fábricas nas reivindicacións do 

**2) Las diferencias salariales con respecto a sus compañeros:** entre un tercio y la mitad menor. Contra esta discriminación no había huelgas de protesta (ellas no se lo podían permitir y a los hombres no les interesaba).

**3) As formas de protesta empregadas polas mulleres nas fábricas:** foron, ata ben entrado o s.  XX, “máis espontáneas e máis  viscerales” (en forma de motín) que organizadas previamente (como as folgas). Entre os motivos de protesta destacaban:

  * Os relacionados con abuso de autoridade por parte dos xefes
  * A falta, ou mala calidade, da materia prima que traballaban (non podían traballar ou o resultado era de mala calidade e elas traballaban por “obra feita”)
  * Demandas de aumento do pago (non é correcto dicir salarial xa que non lles pagaban polo seu tempo de traballo)
  * En apoio a outros colectivos en folga
  * Por tensión e rivalidade orixinada entre sindicatos propios pero de diferente signo ideolóxico

**4) A convivencia familiar dentro da mesma fábrica:** Era habitual que coincidisen varias xeracións de mulleres da mesma familia polo dereito preferente das fillas cando se precisaban novas operarias.

<blockquote>Algo que ten relación co contexto de miseria e a interpretación da  implicaicón e o coñecemento por parte das organizacións (públicas e privadas) da época.Leste mesmo caso verémolo na [[http://emalcsa.de-mudanza.net|empresa de Auguas da Coruña]]</blockquote> 

Así como nos homes era habitual cambiar de fábrica ou de edificio ao longo da súa vida, no caso das mulleres non se daba esta situación. É dicir, un elevado número de mulleres podía superar os 60 anos de permanencia na mesma factoría xa que entraban con 9 ou 10 anos e traballaban ata que o corpo aguantase.

<blockquote>A prensa local recolle noticias de traballadoras anciás falecidas durante o traballo. **Cando se entraba na fábrica, era para toda a vida**</blockquote>

**5) A tardanza en asociarse  sindicalmente:** Isto obedecía a varias razóns entre as que tiña un peso importante a oposición que, nalgúns casos, ofrecían os seus compañeiros para deixalas asociarse, tanto formando novas organizacións como “permitíndolles” asociarse nas xa existentes formadas por homes. 

As  cigarreras foron as que lograron organizarse con máis eficacia, alcanzando melloras salariais con respecto ao resto dos colectivos de operarias das restantes fábricas.
</WRAP>

===== Privilexios moi arraigados =====
----
==== Actividades extradomésticas remuneradas ====

<WRAP center round box 95%>
<blockquote>unha das [[la_memoria_de_las_vivas#avanzando_en_la_tesis_inicial|principais conclusións]], de carácter cualitativo, refírese á constante omisión, por pudor cando non mal intencionado esquecemento, respecto a datos que relacionen o traballo e a ocupación das mulleres co diñeiro, de lexitimar os seus intereses e  aportacións económicas mesmo cando esta referíase claramente as “actividades  extradomésticas” e remuneradas"</blockquote>

En moitos casos, as [[las_pioneras|pioneiras]] fixérono porque non sabían, ou non quixeron saber, que a lei llo impedía. Todas e cada unha delas, con maior ou menor relevancia pública ou mesmo desde o máis puro anonimato, foron abrindo brechas no muro da lei que protexía a evolución dun privilexio que mantiña o  basallaje da metade da  problación.

<WRAP center round box 85%>
Como exemplos do sometemento da muller ao home atopamos múltiples preceptos dentro das nosas normas xurídicas  decimonónicas. O **Código Civil español de 1889, vixente a día de hoxe pero con importantes modificacións en materia de igualdade** entre sexos, sinalaba no seu <wrap hi>artigo 1263 relativo á materia contractual, que non podían prestar consentimento</wrap>: 

  * 1º Os menores non emancipados
  * 2º Os tolos ou dementes e os  sordomudos que non saiban escribir
  * 3º * As mulleres casadas**, nos casos expresados pola lei.

O **artigo 57** do mesmo texto legal, indicaba que <wrap hi>«O marido ha de protexer á muller e esta obedecerlle»</wrap>, ou o * artigo 60 que recollía a coñecida como licencia  marital**, pois «O marido é o representante da súa muller. Esta non pode, sen a súa licenza, comparecer en xuízo por si ou por medio de Procurador. (…)». 

O Código Civil foi modificado por diversas normas que o foron adaptando á realidade do tempo en que nos atopamos, por exemplo, a través da Lei do 29 de abril de 1958, **a do 2 de maio de 1975, que eliminou a licenza  marital**, a Lei do 13 de maio de 1981 ou a do 7 de xullo de 1981, pola que se autoriza o divorcio en España, ou outras reformas máis modernas como a operada por Lei 13/2005, do 1 de xullo, pola que se modifica o Código Civil en materia de dereito a contraer matrimonio, entre outras. As discriminacións que acollía o Código Civil son tan clamorosas que ningún comentario requiren. ([[http://www.abogacia.es/2017/01/26/la-mujer-en-la-abogacia-evolucion-de-la-desigualdad-profesional/|Evolución da desigualdade profesional]])
</WRAP>

<blockquote>{{youtube>d0fhHDlp3YM?350x197 }} \\ \\ **Comprada como el ganado, por trece duros de plata**</blockquote>

A pé de rúa as cousas ían cambiando, pero houbo que esperar ata 1977 para a realidade, e as demandas, empezasen a ter reflexo no ámbito da lei.

<WRAP center round box 85%>
A Dirección Xeral de Rexistros e do  Notariado de Madrid fixo pública onte [17 de febreiro de 11977] unha resolución, datada o día 8 de febreiro, que decide a **plena facultade da muller respecto a os seus propios bens, aínda cando sexa casada e en réxime de lucrativos**. Segundo esta disposición, **a muller casada pode comprar en man bens inmobles, por si soa e sen consentimento do marido**. 

Isto, que **referido aos bens  parafernales -é dicir, privativos da muller, á marxe dos lucrativos, comúns ao matrimonio-, non engade a nivel puramente legal nada á lei de Reforma do Código Civil, do 2 de maio de 1975**, <wrap hi>si resolve o dobre problema teórico que viña obstaculizando a plena capacidade de obrar</wrap> da muller no que se refire aos seus propios bens.

Efectivamente, había por unha banda un problema teórico, ao permanecer o marido como administrador da sociedade de lucrativas, que viña dando lugar a unha seria polémica entre os xuristas. 

Por outra banda, e <wrap hi>ante esta ambigüidade da lei, os notarios e rexistradores, ou parte deles, resistíanse ao rexistro e legalización destes actos realizados por mulleres casadas, e esixían a presenza do marido para certificar</wrap> que, efectivamente, os bens e diñeiros en uso eran privativos da muller e non lucrativas. Outra forma de esixir o consentimento, se é que o había, que acababa de ser anulado pola lei.

**A polémica**

A partir do 2 de maio en que se promulga a nova lei, xorde entre os xuristas unha dura polémica, dada a, polo menos aparente, contradición entre a supresión da licenza  marital, e a referencia do artigo 1387 -que determina que a muller pode dispoñer por si soa dos bens  parafernales- por unha banda, e a persistencia dos artigos 591 e 1416, polos que perdura a administración legal do marido  dela sociedade de lucrativas, salvo pacto contrario. 

O marido, como administrador dos bens desta particular sociedade, pode, segundo o artigo: 1413, actuar cos lucrativos -e por suposto cos seus propios bens-, con absoluta independencia, excepto no caso de venda, en que debe contar co consentimento da súa muller. A muller, en cambio, non pode obrigar os bens adquiridos sen consentimento  marital.

Doutra banda, a regulamentación da lei Hipotecaria, que afecta os rexistradores, no seu artigo 514 di: <wrap hi>«Serán inscribibles os actos e contratos realizados por muller casada, debendo o rexistrador facer constar a falta de licenza  marital nos casos en que isto fose necesario, para os efectos da posible acción de nulidade, prevista no artigo 1301 do Código Civil.»</wrap> Os rexistradores e notarios preferían facer comparecer ao marido, para que distinguise eses bens dos comúns.

<wrap hi>A pedra de toque desta ambigüidade está na presunción de que mentres non se probe o contrario, todos os bens matrimoniais son lucrativos</wrap> (art. 1407).

**A situación da muller**

**Nin a lei de 1975 nin esta nova disposición adicional resolven, con todo, a plena capacidade da muller**, porque lle <wrap hi>discriminan aínda con respecto aos bens adquiridos, dos que a muller só pode dispoñer nese apartado que se coñece como cesta da compra</wrap>. É dicir, os bens de inmediato consumo familiar, nos que a muller dispón dado o seu papel tradicional e avalado pola lei, de dedicación ao fogar e coidado deste. Administra pois o que se refire á manutención diaria da casa, e a esa serie de bens mobles, e de consumo. 

Hai que ter en conta que, segundo o artigo 1.401, son bens adquiridos «os adquiridos por medio  oneroso despois do matrimonio á conta do caudal común, ben se faga para o común ou para un dos dous; os obtidos por:

  - <wrap em>a industria, soldo ou traballo dos cónxuxes</wrap>, ou calquera deles
  - <wrap em>os froitos rendas ou intereses percibidos ou devindicados durante o matrimonio</wrap>, procedentes dos bens comúns ou peculiares de cada un».

<wrap hi>Quere isto dicir que a muller, a pesar desta reforma, non pode dispoñer do total do seu soldo, nin das rendas das súas propiedades privativas, mentres o seu marido, administrador nato, ten plena liberdade para todo excepto para a venda sen consentimento.</wrap>

Este réxime -o legal de lucrativos- é o de base na xurisdición española; pero como o matrimonio é un contrato en múltiples campos, pode realizarse un pacto con infinitas variantes legais e a vontade dos cónxuxes- que se coñece como capitulacións matrimoniais. <wrap hi>A lei, de 1975 trae a innovación de permitir outorgar as capitulacións despois do matrimonio. Anteriormente, se estas non se realizaron antes, considerábase definitivamente que o matrimonio entraba no réxime legal de lucrativos</wrap>.

O descoñecemento da lei, a pesar de que segue sendo discriminatoria, impide moitas veces á muller apurar os seus dereitos. Por exemplo, <wrap hi>no caso de moitos bancos, que, contra a lei, esixen consentimento  marital á muller á hora de abrir conta corrente. Resistíronse porqué, desde unha conta corrente, sobre todo cuantiosa, poden ser obrigados os bens adquiridos, para o que a muller non ten capacidade xurídica</wrap>.

Con todo, unha vez aberta a conta, poderíase obrigar de feito estes bens, e sempre o marido ten a opción de recorrer á nulidade do acto legal.

**Un pequeno avance**

A disposición de onte supuxo un «pequeno avance», en palabras de [[https://es.wikipedia.org/wiki/Cristina_Alberdi|Cristina Alberdi]]. «Non se pode ir por aí probando que os bens son  parafernales ou non. Mais a cousa complícase á hora dos problemas matrimoniais, da separación en ou as moitas separacións de feito que hai neste país. A lei vai abrindo posibilidades -engadiu ao O  PAIS- a nivel teórico, e sobre nivel práctico. Con todo, <wrap hi>queda pendente a cuestión da administración dos lucrativos do marido</wrap>.» 

Por outro lado, [[https://es.wikipedia.org/wiki/Carmen_Llorca|Carmen Llorca]], presidenta da Asociación de Mujeres Independentes, dixo ao  PAIS: «É un paso adiante, pero non completo. <wrap hi>A muller segue sen ter por si soa a facultade para comprometer os bens ou rendas da sociedade conxugal e o marido si pode facelo</wrap>. Por tanto, as diferenzas continúan.» ([[https://elpais.com/diario/1977/02/18/ultima/225068401_850215.html|El País]], edición impresa do 18 de febreiro de 1977)
</WRAP>

</WRAP>
\\

==== Na esfera laboral ====

<WRAP center round box 95%>
**Ata 1961** a maioría das **ordenanzas e regulamentos de traballo en empresas públicas e privadas estableceron despedimentos forzosos das traballadoras ao contraer matrimonio** e algúns regulamentos do réxime interior das empresas <wrap hi>prohibían ás mulleres exercer postos de dirección</wrap>. 

Ademais, ata a abolición da licenza  marital en 1975, a muller casada continuou necesitando o permiso do seu esposo para:

  * asinar os seus propios contratos de traballo
  * exercer o comercio
  * usufructuar o seu salario 

Se estaban casadas en réxime de sociedade de lucrativas **os seus salarios eran administrados polo esposo, situación que <wrap hi>perviviu ata a reforma do Código Civil de 1981</wrap>**. 

A Lei do 22 de xullo de 1961 prohibiu, polo menos formalmente, toda forma de discriminación en función do sexo e expresamente a salarial, cuestións que, con todo, aínda son discutidas na actualidade. Pero, a partir desa data, **cando as traballadoras contraían  nupcias, podían xeralmente elixir entre tres opcións**: 

  * 1ª Continuar no seu posto
  * 2ª Acollerse a unha excedencia temporal dun a cinco anos para dedicarse ao coidado da súa familia
  * 3ª Asumir unha excedencia permanente, tras recibir unha indemnización.
</WRAP>

===== "Os emprendedores coruñeses =====
----

<WRAP center round box 95%>
|  {{:wiki:de_construyendo_contextos-1.jpg?400|}}  |  {{:wiki:de_construyendo_contextos-2.jpg?300|}}  |

A principios de 2009 presentabase na Coruña [[https://www.laopinioncoruna.es/economia/2009/02/13/top-25-empresariado-corunes/260436.html|a publicación dun traballo de investigación histórica]] sobre as 25 empresas da provincia máis descatadas dos dous últimos séculos co título: **"Construíndo empresas. A traxectoria dos emprendedores coruñeses en perspectiva histórica, 1717-2006"**.

\\
<html> <center> 
<iframe src="http://docs.google.com/gview?url=http://economia.enigualdade.com/PDFS/El 'top' 25 del empresariado corunhes - La Opinion A Corunha.pdf&embedded=true" style="width:600px; height:600px;" frameborder="0"></iframe>
</center> </html>
\\

Os dous (enormes) volumes do libro recollen a investigación desenvolta por tres membros do Grupo de Historia da Empresa da  Universidade da Coruña que dedicaron un ano para visitar empresas e arquivos e a mergullar no histórico de Facenda ou no rexistro mercantil -onde lles puxeron un despacho e chegaron a confundirlles con administrativos da oficina- para escribir unha historia que estaba pendente de recuperar; a orixe, desenvolvemento e morte -nunha mínima parte dos casos- de referentes industriais coruñeses como Madeiras Cervigón, Sociedade Coruñesa de Urbanización, A Hispania ou A Artística.

A intencionalidade da investigación ponse de manifesto no primeiro volume ao que pertence o seguinte extracto (as  negritas son miñas):

<WRAP center round info 85%>
As investigacións en Historia empresarial considéranse e valoran na actualidade con crecente interese por parte dos axentes económicos. Este interese, que deriva de varias direccións, pódese resumir nos seguintes puntos.

  - Desde o campo da planificación corporativa, **o estudo dos éxitos e fracasos empresariais, das políticas, estratexias e tomas de decisións específicas do pasado, serven para determinar a relación co contexto actual e proporcionan unha axuda inestimable para evitar proxeccións de futuro irrelevantes ou erróneas**, á vez que contribúen a asumir as máis adecuadas. 
  - Por outra banda, desde o campo do desenvolvemento da xestión, o diagnóstico de deficiencias organizativas, a reorientación de directivos en tempos de cambio e os estudos de caso para programas de formación en xestión, **contribúen a formar directivos con experiencia, coñecementos e cultura empresarial máis ampla que a que lles achega a súa experiencia persoal**. 
  - **No campo da mercadotecnia, a análise de longo prazo** proporciona temas para a publicidade, para o desenvolvemento e mantemento da imaxe corporativa e de marca e para **a análise de penetración saída de mercados históricos**. 
  - Igualmente, **desde o campo xurídico, a reunión de documentos históricos para a investigación legal, a determinación de feitos en apoio de reclamacións legais** e os informes para os avogados sobre fundamentación de reclamacións legais contribúen a completar as fontes xurídicas especializadas das firmas. 
  - Tamén **desde o campo dos asuntos públicos, a reunión de historias relevantes do persoal responsable de tratar coas Administracións e grupos de interese** proporciona ante-cedentes e contextos para os comportamentos públicos da empresa e, por iso, máis información. 
  - Finalmente, **desde o campo das relacións públicas**, as publicacións de aniversarios, memorias anuais, folletos publicitarios ou historias corporativas **aumentan a información dos consumidores sobre a entidade**.

**O feito de empregar a gran empresa, e por iso a dimensión, como instrumento de análise non resulta casual e débese a que o tamaño garda relación segundo os expertos coa evolución económica xeral** do país ou rexión onde manteñen os seus activos. **As grandes sociedades non teñen tanta relevancia para a xeración de emprego, de renda ou de tecido industrial como con todo acreditan as pequenas e medianas—, senón que o seu alcance deriva do feito de constituír instrumentos indispensables de desenvolvemento en actividades historicamente decisivas** como o ferrocarril, as finanzas, a siderurgia, o tráfico marítimo ou a minería, durante a primeira revolución tecnolóxica —de comezos do século  XIX—, e a telefonía, a enerxía eléctrica e a química durante a segunda (finais do  XIX). **Así como agora resultan esenciais na construción e obras públicas, na distribución comercial, nas comunicacións e en tantas outras actividades, as grandes firmas marcan a dirección do investimento privado, as operacións de exportación, a internacionalización das actividades produtivas, a articulación, modernización e desenvolvemento dun bo número de sectores como a industria transformadora de recursos agrarios e pesqueiros, que para Galicia maniféstanse de vital importancia**.

(---) Un trazo compartido moitas delas foi **a unión da propiedade e a xestión**. Esta característica, vinculada en gran medida coa dimensión das iniciativas, adoitaba ir asociada á súa vez co carácter familiar que mantiñan case todas. Afacían adoptar unha forma xurídica  personalista, aínda que se produciron casos puntuais nos que se transformaron en sociedades anónimas, ás veces sen que a familia perdese o seu control. <color #800080>**Os vínculos familiares/persoais resultaban determinantes para o desenvolvemento do sector empresarial atlántico e non sempre en sentido positivo. Por exemplo, o falecemento dos xestores e/ou fundadores destas compañías podía xerar graves dificultades na sucesión das firmas, non sempre resoltas con acerto**</color>.
</WRAP>

Aínda que é certo que a información recollida nestes dous volumes achega datos non moi coñecidos, en moitos casos desvela particularidades e endogamias relevantes para comprender algúns trazos da economía da provincia. 

Doutra banda, nin sequera é necesario aplicar a fondo a perspectiva de xénero para detectar os tremendos abusos e desigualdades cara ás mulleres (e a súa descendencia) cuxo papel nas historias explicábanse na traxectoria dos homes como <color #800080>**"matrimonios afortunados"**</color>.

Aínda que é certo que as trabas legais fomentaban a primacía dos homes e o  apartamiento das mulleres, en moitos casos fóronse atopando solucións alternativas, como se reflicte na abundancia de sociedades baixo as fórmulas do tipo "Viúva de" ou "Viúva e fillos, entre outras. Na maior parte dos casos analizados neste libro, a falta de visión e estratexia das "empresas" (en moitos casos simples negocios afortunados e privilexiados) nin se molestaba en analizar as situación ou as posibilidades. Pero entre todas elas, merecen ser referenciadas as formas extremas de afrontar a situación de dúas empresas que aínda continúan en activo:

  - **Rubine e fillos**, onde a  matriarca da familia, Joaquina López, a auténtica artífice da supervivencia económica da familia e da repetida saída á boia dos negocios familiares. 
  - **Torres e Sáez**, que si posuían visión e estratexia e traballaron a fondo os estatutos e fórmulas de transmisión da empresa, librándose polo menos do  mercantileo matrimonial que tanto  denigraba ás mulleres e a súa descendencia.

{{ :1_antecedentes:viudas-e-hijos-de.jpg?700 |}}
</WRAP>

====== Rubine e fillos ======
----
<WRAP center round box 95%>
\\
<html> <center> 
<iframe src="http://docs.google.com/gview?url=http://economia.enigualdade.com/PDFS/05_CEC-Tomo I-Notas_Rubine.pdf&embedded=true" style="width:600px; height:600px;" frameborder="0"></iframe>
</center> </html>
\\
</WRAP>

====== Torres e Sáez ======
----
<WRAP center round box 95%>
\\
<html> <center> 
<iframe src="http://docs.google.com/gview?url=http://economia.enigualdade.com/PDFS/15_CEC-Tomo II-torres-y-saez_.pdf&embedded=true" style="width:600px; height:600px;" frameborder="0"></iframe>
</center> </html>
\\
</WRAP>

==== A fábrica de mistos ====

<WRAP center round box 95%>
CORUÑA 1908: FABRICA CERILLAS VIUDA DE ZARAGÚETA 

|  {{ https://s-media-cache-ak0.pinimg.com/564x/81/11/49/81114916f612a71b155cedc32f1fd767.jpg?350 }}  |  {{ https://s-media-cache-ak0.pinimg.com/564x/17/da/c9/17dac95ccbab392556f5ed4f7a94ef3f.jpg?350 }}  |

[[http://www.lavozdegalicia.es/hemeroteca/2007/01/13/5451907.shtml|Un incendio con fósforo]] (Historias da Coruña | Edificios en chamas)

Un dos incendios máis soados na Coruña durante as primeiras décadas do século  XX foi o da Fábrica de Mistos, tamén coñecida como a de  Zaragüeta, <color #800080>pois así se  apellidaba o seu propietario</color>. Situada no número 17 da rúa Castiñeiras, funcionaba desde 1871. O seu dono era ata entón o propietario da factoría de Irún, pero debido ás dificultades causadas no País Vasco polas guerras  carlistas decidiu trasladarse á capital coruñesa ás instalacións onde funcionara con anterioridade unha nave de  fundición de Manuel  Solórzano.

A partir de 1898, a empresa incorporouse ao monopolio do Estado sobre os fósforos, que fora establecido en 1892, funcionando como arrendataria do mesmo. <wrap hi>**A fábrica proporcionaba traballo a preto dun centenar de mulleres que, a comezos do século  XX, gañaban entre 9 e 21 pesetas á semana, traballando en réxime de  destajo**</wrap>. Eran coñecidas popularmente como as  misteiras, e, sobre elas e as súas reivindicacións sociais, publicou un libro a historiadora Ana Pouse (Fundación Luís Tilve, 1999).

E foi o 9 de xuño, sábado, cando se declarou o incendio, pouco despois de que as empregadas finalizasen o seu traballo. A causa parece que foi fortuíta, aínda que debida ao material inflamable que almacenaba. Pronto o lume alcanzou grandes dimensións e puido verse desde numerosos lugares da cidade. Tras avisar ao parque de bombeiros, as campás das igrexas daban o sinal de alerta. A maior dificultade foi que a bomba de vapor non podía actuar, pois pronto quedou sen auga que a alimentase, e, cando se quixo tomar do pozo dunha leira próxima, houbo oposición dalgúns veciños pois a xente ía esnaquizar os sementados, tendo que impoñerse ao final a Garda Civil para conseguir o líquido elemento.

**Crónica**

Con todo, **a fábrica quedou completamente destruída, coa excepción dalgúns útiles que puideron salvar as propias empregadas**. A Voz informou amplamente, na súa primeira páxina, do sinistro. A crónica, que levaba o selo do seu futuro director Alejandro Barreiro, comezaba así: «Acababa onte o día tranquilo na Coruña, sen emocións, cando se estendeu pola poboación a triste noticia: estaba a arder a antiga fábrica de fósforos de  Zaragüeta, un establecemento popular en toda España e<wrap hi> moi simpático</wrap>».

Como anécdota, triste, hai que citar que, aproveitando a confusión do incendio, moitas persoas foron sorprendidas levándose paquetes con caixas de fósforos, sendo necesario o cacheo.

O efecto inmediato do sinistro foi que <color #800080>**as obreiras quedaron sen traballo, apuntando A Voz: «O  voraz incendio levou a miseria a cen honrados e modestos fogares, alimentados ata hoxe por reducidos, pero ben administrados xornais**</color>».

Con todo, e grazas a un intenso esforzo, a fábrica renovou o seu traballo o 20 de decembro do mesmo ano, aínda que as obras, dirixidas polo arquitecto Juan de  Ciórraga, estaban sen terminar aínda, aproveitando que as naves tiñan as súas cubertas colocadas.

Os traballos de reconstrución quedarían terminados a finais de 1907, pero a fábrica pechou as súas portas para mediados de febreiro de 1908, pois expirara o contrato que o sindicato do fósforo tiña co Estado, <color #800080>**quedando na rúa as súas empregadas que, entón gañaban entre 1,50 e 3 pesetas diarias (os obreiros, uns 12, cobraban entre 2,75 e 4 pesetas).**</color> Con todo, a primeiros de marzo, o persoal despedido volveu á factoría, pois <color #800080> Zaragüeta asinou outro contrato co Estado, comprometéndose a entregarlle cada mes o dobre da produción anterior</color>.

**Guerra civil e peche**

{{http://wiki.de-mudanza.net/esp/lib/exe/fetch.php/2_biografias:cerilleras-2.jpg?w=110&300 |}}Aínda que en plena Guerra Civil española, a fábrica pechou durante varios meses, pronto renovou o seu traballo, a principios de maio de 1938, pois durante o conflito bélico habían quedado destruídas as factorías de fósforos de Irún e Oviedo, non funcionaba a madrileña de  Carabanchel e non podía contarse, por estar en zona republicana, as de Valencia e  Alcoy, dispoñendo a España de Franco as de Sevilla,  Tarazona e Palma.

**Para traballar na nova etapa da fábrica, era necesario presentar certificados de adhesión ao Movemento Nacional, motivo polo cal serían rexeitados parte dos antigos empregados**. En total, renovaron a actividade preto de <wrap em>300 obreiros</wrap>.

A empresa deixou a súa actividade nos anos 50. Hoxe só queda como lembro unha estatua de homenaxe ás  misteiras na praza de Monforte, orixinal do escultor Xosé Castiñeiras, inaugurada en novembro do 2000.

</WRAP>

~~DISCUSSION~~