Herramientas de usuario

Herramientas del sitio


viuvas_de

¡Esta es una revisión vieja del documento!


<fc #6495ed>O diñeiro das mulleres / “Viúvas de”</fc>

Desde Edmund Burke ata Antonin Scalia e Donald Trump, desde John C. Calhoun ata Ayn Rand, A mente reaccionaria avanza a idea de que todas as ideoloxías de dereitas, desde o século xviii ata hoxe, son improvisacións sobre o mesmo tema: a experiencia vivida de ter poder, velo ameazado e tratar de mantelo.

Sesgos ocultos ou ocultados?

A principios de 2009 presentabase na Coruña a publicación dun traballo de investigación histórica sobre as 25 empresas da provincia máis descatadas dos dous últimos séculos co título: “Construíndo empresas. A traxectoria dos emprendedores coruñeses en perspectiva histórica, 1717-2006”.



Os dous (enormes) volumes do libro recollen a investigación desenvolta por tres membros do Grupo de Historia da Empresa da Universidade da Coruña que dedicaron un ano para visitar empresas e arquivos e a mergullar no histórico de Facenda ou no rexistro mercantil -onde lles puxeron un despacho e chegaron a confundirlles con administrativos da oficina- para escribir unha historia que estaba pendente de recuperar; a orixe, desenvolvemento e morte -nunha mínima parte dos casos- de referentes industriais coruñeses como Madeiras Cervigón, Sociedade Coruñesa de Urbanización, A Hispania ou A Artística.

A intencionalidade da investigación ponse de manifesto no primeiro volume ao que pertence o seguinte extracto (as negritas son miñas):

As investigacións en Historia empresarial considéranse e valoran na actualidade con crecente interese por parte dos axentes económicos. Este interese, que deriva de varias direccións, pódese resumir nos seguintes puntos.

  1. Desde o campo da planificación corporativa, o estudo dos éxitos e fracasos empresariais, das políticas, estratexias e tomas de decisións específicas do pasado, serven para determinar a relación co contexto actual e proporcionan unha axuda inestimable para evitar proxeccións de futuro irrelevantes ou erróneas, á vez que contribúen a asumir as máis adecuadas.
  2. Por outra banda, desde o campo do desenvolvemento da xestión, o diagnóstico de deficiencias organizativas, a reorientación de directivos en tempos de cambio e os estudos de caso para programas de formación en xestión, contribúen a formar directivos con experiencia, coñecementos e cultura empresarial máis ampla que a que lles achega a súa experiencia persoal.
  3. No campo da mercadotecnia, a análise de longo prazo proporciona temas para a publicidade, para o desenvolvemento e mantemento da imaxe corporativa e de marca e para a análise de penetración saída de mercados históricos.
  4. Igualmente, desde o campo xurídico, a reunión de documentos históricos para a investigación legal, a determinación de feitos en apoio de reclamacións legais e os informes para os avogados sobre fundamentación de reclamacións legais contribúen a completar as fontes xurídicas especializadas das firmas.
  5. Tamén desde o campo dos asuntos públicos, a reunión de historias relevantes do persoal responsable de tratar coas Administracións e grupos de interese proporciona ante-cedentes e contextos para os comportamentos públicos da empresa e, por iso, máis información.
  6. Finalmente, desde o campo das relacións públicas, as publicacións de aniversarios, memorias anuais, folletos publicitarios ou historias corporativas aumentan a información dos consumidores sobre a entidade.

O feito de empregar a gran empresa, e por iso a dimensión, como instrumento de análise non resulta casual e débese a que o tamaño garda relación segundo os expertos coa evolución económica xeral do país ou rexión onde manteñen os seus activos. As grandes sociedades non teñen tanta relevancia para a xeración de emprego, de renda ou de tecido industrial como con todo acreditan as pequenas e medianas—, senón que o seu alcance deriva do feito de constituír instrumentos indispensables de desenvolvemento en actividades historicamente decisivas como o ferrocarril, as finanzas, a siderurgia, o tráfico marítimo ou a minería, durante a primeira revolución tecnolóxica —de comezos do século XIX—, e a telefonía, a enerxía eléctrica e a química durante a segunda (finais do XIX). Así como agora resultan esenciais na construción e obras públicas, na distribución comercial, nas comunicacións e en tantas outras actividades, as grandes firmas marcan a dirección do investimento privado, as operacións de exportación, a internacionalización das actividades produtivas, a articulación, modernización e desenvolvemento dun bo número de sectores como a industria transformadora de recursos agrarios e pesqueiros, que para Galicia maniféstanse de vital importancia.

(—) Un trazo compartido moitas delas foi a unión da propiedade e a xestión. Esta característica, vinculada en gran medida coa dimensión das iniciativas, adoitaba ir asociada á súa vez co carácter familiar que mantiñan case todas. Afacían adoptar unha forma xurídica personalista, aínda que se produciron casos puntuais nos que se transformaron en sociedades anónimas, ás veces sen que a familia perdese o seu control. <fc #800080>Os vínculos familiares/persoais resultaban determinantes para o desenvolvemento do sector empresarial atlántico e non sempre en sentido positivo. Por exemplo, o falecemento dos xestores e/ou fundadores destas compañías podía xerar graves dificultades na sucesión das firmas, non sempre resoltas con acerto</fc>.

Aínda que é certo que a información recollida nestes dous volumes achega datos non moi coñecidos, en moitos casos desvela particularidades e endogamias relevantes para comprender algúns trazos da economía da provincia.

Doutra banda, nin sequera é necesario aplicar a fondo a perspectiva de xénero para detectar os tremendos abusos e desigualdades cara ás mulleres (e a súa descendencia) cuxo papel nas historias explicábanse na traxectoria dos homes como <fc #800080>“matrimonios afortunados”</fc>.

Aínda que é certo que as trabas legais fomentaban a primacía dos homes e o apartamiento das mulleres, en moitos casos fóronse atopando solucións alternativas, como se reflicte na abundancia de sociedades baixo as fórmulas do tipo “Viúva de” ou “Viúva e fillos, entre outras. Na maior parte dos casos analizados neste libro, a falta de visión e estratexia das “empresas” (en moitos casos simples negocios afortunados e privilexiados) nin se molestaba en analizar as situación ou as posibilidades. Pero entre todas elas, merecen ser referenciadas as formas extremas de afrontar a situación de dúas empresas que aínda continúan en activo:

  1. Rubine e fillos, onde a matriarca da familia, Joaquina López, a auténtica artífice da supervivencia económica da familia e da repetida saída á boia dos negocios familiares.
  2. Torres e Sáez, que si posuían visión e estratexia e traballaron a fondo os estatutos e fórmulas de transmisión da empresa, librándose polo menos do mercantileo matrimonial que tanto denigraba ás mulleres e a súa descendencia.

Rubine e fillos




Torres e Sáez




Las cerilleras

CORUÑA 1908: FABRICA CERILLAS VIUDA DE ZARAGÚETA

s-media-cache-ak0.pinimg.com_564x_81_11_49_81114916f612a71b155cedc32f1fd767.jpg s-media-cache-ak0.pinimg.com_564x_17_da_c9_17dac95ccbab392556f5ed4f7a94ef3f.jpg

Un incendio con fósforo (Historias de A Coruña | Edificios en llamas)

Uno de los incendios más sonados en A Coruña durante las primeras décadas del siglo XX fue el de la Fábrica de Cerillas, también conocida como la de Zaragüeta, <fc #800080>pues así se apellidaba su propietario</fc>. Ubicada en el número 17 de la calle Castiñeiras, funcionaba desde 1871. Su dueño era hasta entonces el propietario de la factoría de Irún, pero debido a las dificultades causadas en el País Vasco por las guerras carlistas decidió trasladarse a la capital coruñesa a las instalaciones donde había funcionado con anterioridad una nave de fundición de Manuel Solórzano.

A partir de 1898, la empresa se incorporó al monopolio del Estado sobre los fósforos, que había sido establecido en 1892, funcionando como arrendataria del mismo. La fábrica proporcionaba trabajo a cerca de un centenar de mujeres que, a comienzos del siglo XX, ganaban entre 9 y 21 pesetas a la semana, trabajando en régimen de destajo. Eran conocidas popularmente como las misteiras, y, sobre ellas y sus reivindicaciones sociales, publicó un libro la historiadora Ana Pose (Fundación Luis Tilve, 1999).

Y fue el 9 de junio, sábado, cuando se declaró el incendio, poco después de que las empleadas hubiesen finalizado su trabajo. La causa parece que fue fortuita, aunque debida al material inflamable que almacenaba. Pronto el fuego alcanzó grandes dimensiones y pudo verse desde numerosos lugares de la ciudad. Tras avisar al parque de bomberos, las campanas de las iglesias daban la señal de alerta. La mayor dificultad fue que la bomba de vapor no podía actuar, pues pronto se quedó sin agua que la alimentase, y, cuando se quiso tomar del pozo de una finca cercana, hubo oposición de algunos vecinos pues la gente les iba a destrozar los sembrados, teniendo que imponerse al final la Guardia Civil para conseguir el líquido elemento.

Crónica

No obstante, la fábrica quedó completamente destruida, con la excepción de algunos útiles que pudieron salvar las propias empleadas. La Voz informó ampliamente, en su primera página, del siniestro. La crónica, que llevaba el sello de su futuro director Alejandro Barreiro, comenzaba así: «Acababa ayer el día tranquilo en La Coruña, sin emociones, cuando se extendió por la población la triste noticia: estaba ardiendo la antigua fábrica de fósforos de Zaragüeta, un establecimiento popular en toda España y muy simpático».

Como anécdota, triste, hay que citar que, aprovechando la confusión del incendio, muchas personas fueron sorprendidas llevándose paquetes con cajas de fósforos, siendo necesario el cacheo.

El efecto inmediato del siniestro fue que <fc #800080>las obreras se quedaron sin trabajo, apuntando La Voz: «El voraz incendio ha llevado la miseria a cien honrados y modestos hogares, alimentados hasta hoy por reducidos, pero bien administrados jornales</fc>».

Sin embargo, y gracias a un intenso esfuerzo, la fábrica reanudó su trabajo el 20 de diciembre del mismo año, aunque las obras, dirigidas por el arquitecto Juan de Ciórraga, estaban sin terminar todavía, aprovechando que las naves tenían sus cubiertas colocadas.

Los trabajos de reconstrucción quedarían terminados a finales de 1907, pero la fábrica cerró sus puertas a mediados de febrero de 1908, pues había expirado el contrato que el sindicato del fósforo tenía con el Estado, <fc #800080>quedando en la calle sus empleadas que, entonces ganaban entre 1,50 y 3 pesetas diarias (los obreros, unos 12, cobraban entre 2,75 y 4 pesetas).</fc> No obstante, a primeros de marzo, el personal despedido volvió a la factoría, pues <fc #800080>Zaragüeta firmó otro contrato con el Estado, comprometiéndose a entregarle cada mes el doble de la producción anterior</fc>.

Guerra civil y cierre

Aunque en plena Guerra Civil española, la fábrica cerró durante varios meses, pronto reanudó su trabajo, a principios de mayo de 1938, pues durante el conflicto bélico habían quedado destruidas las factorías de fósforos de Irún y Oviedo, no funcionaba la madrileña de Carabanchel y no podía contarse, por estar en zona republicana, las de Valencia y Alcoy, disponiendo la España de Franco las de Sevilla, Tarazona y Palma.

Para trabajar en la nueva etapa de la fábrica, era necesario presentar certificados de adhesión al Movimiento Nacional, motivo por el cual serían rechazados parte de los antiguos empleados. En total, reanudaron la actividad cerca de 300 obreros.

La empresa dejó su actividad en los años 50. Hoy sólo queda como recuerdo una estatua de homenaje a las misteiras en la plaza de Monforte, original del escultor Xosé Castiñeiras, inaugurada en noviembre del 2000.

Discusión

Escribe el comentario. Se permite la sintaxis wiki:
Q F J F F
 
viuvas_de.1576523740.txt.gz · Última modificación: 2023/05/12 13:01 (editor externo)