Diferencias

Muestra las diferencias entre dos versiones de la página.

--- viuvas_de [2019/12/16 20:26] – isabel
+++ viuvas_de [2023/05/12 13:01] – editor externo 127.0.0.1
@@ Línea 4: / Línea 4: @@
 ===== Sesgos ocultos ou ocultados? =====
+----
+==== Os cambios teñen autoría ====
+<WRAP center round box 95%>
+<WRAP center round info 90%>
+{{ http://economia.enigualdade.com/esp/lib/exe/fetch.php?w=500&tok=51418d&media=3_anexos:maria-telo-articulo.png?500 |}}
+Texto do artigo de [[familia#maria_telo_y_la_reforma_del_codigo_civil|María Telo]] en ABC (Madrid), páx. 64 o 18/01/1998
+Interesada polo libro “Historia das mulleres en España”, das profesoras Elisa Garrido, Pilar  Folguera, Margarita Ortega e Cristina Segura, a súa lectura levoume a <fc #800080>constatar que onde se trata o final do franquismo e da democracia e cambio social, hai unha gran lagoa que nos afecta ás mulleres xuristas que tanto loitamos por erradicar do Dereito de Familia (Código Civil e Código de Comercio) o trato discriminatorio que a muller sufría</fc>.
+Cando en **setembro de 1969** eu iniciei a loita por liberar á muller das cadeas xurídicas, <fc #800080>a súa situación era tan  vejatoria e  alienante dentro da familia, con proxección no público</fc>, que había artigos como o 1263, que situaba á muller casada entre os menores, os tolos ou dementes e os  sordomudos que non sabían ler nin escribir. O artigo 57 obrigaba á muller para obedecer ao marido e <fc #800080>a licenza  marital era como a súa  sombre para todos os actos da vida</fc>. Sen licenza, practicamente, a muller só podía facer testamento.
+**Sen licenza**, a muller non podía traballar, nin cobrar o seu salario, **nin exercer o comercio, nin ocupar cargos**, nin abrir contas correntes en bancos, nin sacar o seu pasaporte, nin o carné de conducir, etc. **Se contraía matrimonio cun estranxeiro perdía a nacionalidade** e era considerada estranxeira -aínda que non saíse na súa vida de España-; entón <fc #800080>estendíaselle carta de residente e perdía a eficacia dos seus estudos, non podía ser funcionaria e necesitaba permiso para traballar</fc>. Sen a licenza <fc #800080>non podía aceptar ou repudiar herdanzas, aínda que fosen dos seus pais, nin pedir a súa partición, non ser  albacea; nin ser titor, nin ser testemuña en testamentos, nin defenderse ante os tribunais (salvo en xuízo criminal), nin defender os seus bens propios; nin vender ou hipotecar estes bens; nin dispoñer das lucrativas máis que para facer a compra diaria, aínda que os lucrativos procedesen do seu soldo ou salario</fc>. Pola contra, **o marido podía dispoñer libremente dos lucrativos** (salvo inmobles ou establecementos mercantís) e ela non tiña máis dereito que a recibir a metade do que queda ao falecer el. Estaba <fc #800080>obrigada a seguir ao marido  dondequiera que el fixase a residencia</fc>.
+**E parece que isto nunca existiu ou que se fixo só. Non, non se fixo só**. A reforma está contida en Leis. E **para conseguir estas leis, fomos moitas as mulleres xuristas que traballamos anos ata a  extenuación, sen axudas nin subvencións**. Primeiro unhas poucas desde unha Comisión de estudos Xurídicos e logo desde a Asociación Española de Mujeres Xuristas, ambas as fundadas e presididas por min. Divulgabamos  o Dereito e conseguimos que por primeira vez, a muller española entrase na Comisión de Codificación do Ministerio de Xustiza para estudar a reforma.
+Cando se aprobou a Constitución, que eliminou toda discriminación por razón de sexo, xa existía **a Lei do 2 de maio de 1975, que quitou a obediencia ao marido (para o que suei tinta chinesa na Comisión de Codificación), a licenza  marital**, que converteu á muller en persoa; deixou esta de perder a nacionalidade por razón de matrimonio e varreu case todas as discriminacións antes mencionadas, <fc #800080>deixando o camiño libre para atacar dous fundamentais: a administración dos lucrativos e a patria potestade</fc>, que xuntamente coa filiación, o matrimonio e o divorcio, foron obxecto das leis do 13 de maio de 1981 e 7 de xullo do mesmo ano; pero os anteproxectos en que se basean estas dúas leis, estudámolos na Comisión de Codificación e concluímolos no ano 1978. Coa súa promulgación alcanzaron plena eficacia os principios de igualdade da Constitución.
+Comprendo que pasou moito tempo desde entón, e as cousas esquécense, tanto que eu xa son unha anciá de 82 anos. Pero para sabelo, non hai máis que investigar nas hemerotecas, que é onde se garda a vida en vivo. **É curioso que haxa cousas que sendo noticias durante anos, logo esquézanse  obstinadamente sen saber ben por que, pero o que foi, foi**.
+</WRAP>
+\\
+<html> <center>
+<iframe src="http://docs.google.com/gview?url=http://economia.enigualdade.com/PDFS/
+articulo_investigadaras-de-la-mujer.pdf&embedded=true" style="width:600px; height:600px;" frameborder="0"></iframe>
+</center> </html>
+\\
+</WRAP>
+==== O sistema de pensións ====
+<WRAP center round box 95%>
+[[http://docemiradas.net/contraprogramar-la-pobreza/|Contraprogramar a pobreza]]
+Según datos de [[http://www.publico.es/economia/brecha-pensiones-42-mujeres-cobra-pension-37-inferior-hombres.html|2017]], só o 42% das mulleres cobran unha pensión hoxe día, e a súa contía é un 37% menor que a dos homes. De modo que, se [[http://www.expansion.com/economia/2017/02/20/58aafb61e2704e33078b464d.html|a brecha]] que nos separa  salarialmente nos anos profesionais rolda o 23%, a xubilación non fai senón acrecentar substancialmente dita inxustiza. No caso das mulleres -de acordo coa doutora en Economía,  Júlia Montserrat-  dous terzos desas pensións non chegan, ademais, ao salario mínimo interprofesional. É dicir, que de cada 10 mulleres hoxe día, só 4 cobran unha pensión, e só 1 delas cobra por encima dos 700 e pouco euros ao mes.
+Facendo un exercicio de empatía, custa imaxinar o que debe ser enfrontarse ao día a día para estas mulleres, outrora “traballadoras”. Cálculos arriba, cálculos abaixo… Pero o que de verdade doe é imaxinar o que debe ser a vida para esas outras mulleres que o que perciben son pensións non contributivas. Porque, estas si, están maioritariamente dirixidas ás mulleres. Esa enorme “chea” de mulleres que “non traballaron” fóra de casa, ou que o fixeron na escuridade legal dos traballos peor pagos, e que hoxe día arrastran os seus últimos anos con [[http://agendapublica.elperiodico.com/desigualdades-de-genero-en-las-pensiones/|370 euros]] ao mes. Mulleres maiores por debaixo do umbral da pobreza.
+**Pobreza programada**
+Entre os motivos desta pobreza programada, está, sen dúbida, a propia configuración do noso sistema de pensións. Un sistema cuestionado estes últimos meses polos miles e miles de pensionistas que tomaron as rúas en exemplar exercicio de democracia. Homes e mulleres que cuestionan a súa xustiza, á vez que reclaman o seu dereito para vivir con dignidade. Pero que hai delas? Non merece unha mirada específica de xénero o actual  cuestionamiento do sistema? **[[http://docemiradas.net/contraprogramar-la-pobreza/|Seguir lendo]]**
+</WRAP>
+==== Ata 1981...  ====
+<WRAP center round box 95%>
+[[http://docemiradas.net/mis-abuelas-y-la-ley/#_ftn5|As miñas avoas e a lei]]
+En 1977, foi noticia que a Dirección Xeral de  Notariado ditase unha resolución outorgando “a plena facultade da muller respecto a os seus propios bens, aínda cando sexa casada e en réxime de lucrativos” (!), xerando o seguinte titular tan obvio no País: [[https://elpais.com/diario/1977/02/18/ultima/225068401_850215.html|A muller casada poderá comprar bens inmobles]] El artigo nos informa de <wrap hi>contradicións que persistían vía varios artigos</wrap> que garantían que o marido fose o administrador único desta sociedade, e salvo para a venda, podía dispoñer sen consulta nin permiso dos bens adquiridos. A muller, en cambio, só dispón libremente dos bens adquiridos para a cesta da compra.
+<blockquote>“É dicir, os bens de inmediato consumo familiar, nos que a muller dispón dado o seu papel tradicional e avalado pola lei, de dedicación ao fogar e coidado deste.”</blockquote>
+Ata 1981, todas as nosas nais e avoas debían pedir permiso a pai ou marido para poder traballar, cobrar o seu salario, vivir fóra da casa paterna, exercer o comercio, abrir contas correntes en bancos, sacar o seu pasaporte, o carné de conducir…
+Concepción Arenal estudou Dereito entre 1841 e 1846, como oínte e disfrazada de home. [[mujer_y_abogacia|Só en 1966 puideron acceder as mulleres]] aos cargos de maxistrada, xuíz ou fiscal, pois «a muller poñería en perigo certos atributos aos que non debe renunciar, como son a tenrura, a delicadeza e a sensibilidade», de exercer tales profesións.
+Pero aínda que o tema deste proxecto refírese ao desenvolvemento profesional, non se pode deixar de lembrar que "a vinganza do sangue" seguía sendo una facultar criminal concedida a pais e maridos para matar a fillas e esposas e aos homes que xacían con elas. Este "dereito", recollido xa no Código penal de 1870 e  reintroducido na ditadura de Franco, non foi eliminado ata 1963.
+  * [[http://www.abc.es/20100915/internacional/adulteras-espana-201009151646.html|Morte por adulterio en España]]
+  * [[https://elpais.com/diario/1978/01/19/espana/254012406_850215.html|Aprobada a despenalización do adulterio e do  amancebamiento]]
+</WRAP>
+==== As obreiras nas fábricas ====
+<WRAP center round box 90%>
+<blockquote>**“Nunca ninguén se opuxo a que as mulleres traballen. Ao único que hai obxeccións é a pagar ás mulleres para traballar”**.[[http://en.wikipedia.org/wiki/Gladys_Strum|Gladys Strum]], política de Saskatchewan, provincia do oeste de Canadá.</blockquote>
+Na cidade había un elevado número de postos de traballo nun determinado tipo de fábricas nas que as mulleres eran absolutamente maioritarias: na fábrica de tabacos, na de mistos, de tecidos e as relacionadas coa pesca, o salgadura e as conservas.
+As traballadoras destas fábricas presentaban algunhas notas comúns, ademais da máis destacable que era a composición do cadro de persoal dominado por mulleres, entre as que destacan as seguintes:
+**1) O pago do seu traballo por “obra feita”:** Esta circunstancia explica, en boa medida, a escasa participación das mulleres das fábricas nas reivindicacións do
+**2) Las diferencias salariales con respecto a sus compañeros:** entre un tercio y la mitad menor. Contra esta discriminación no había huelgas de protesta (ellas no se lo podían permitir y a los hombres no les interesaba).
+**3) As formas de protesta empregadas polas mulleres nas fábricas:** foron, ata ben entrado o s.  XX, “máis espontáneas e máis  viscerales” (en forma de motín) que organizadas previamente (como as folgas). Entre os motivos de protesta destacaban:
+  * Os relacionados con abuso de autoridade por parte dos xefes
+  * A falta, ou mala calidade, da materia prima que traballaban (non podían traballar ou o resultado era de mala calidade e elas traballaban por “obra feita”)
+  * Demandas de aumento do pago (non é correcto dicir salarial xa que non lles pagaban polo seu tempo de traballo)
+  * En apoio a outros colectivos en folga
+  * Por tensión e rivalidade orixinada entre sindicatos propios pero de diferente signo ideolóxico
+**4) A convivencia familiar dentro da mesma fábrica:** Era habitual que coincidisen varias xeracións de mulleres da mesma familia polo dereito preferente das fillas cando se precisaban novas operarias.
+<blockquote>Algo que ten relación co contexto de miseria e a interpretación da  implicaicón e o coñecemento por parte das organizacións (públicas e privadas) da época.Leste mesmo caso verémolo na [[http://emalcsa.de-mudanza.net|empresa de Auguas da Coruña]]</blockquote>
+Así como nos homes era habitual cambiar de fábrica ou de edificio ao longo da súa vida, no caso das mulleres non se daba esta situación. É dicir, un elevado número de mulleres podía superar os 60 anos de permanencia na mesma factoría xa que entraban con 9 ou 10 anos e traballaban ata que o corpo aguantase.
+<blockquote>A prensa local recolle noticias de traballadoras anciás falecidas durante o traballo. **Cando se entraba na fábrica, era para toda a vida**</blockquote>
+**5) A tardanza en asociarse  sindicalmente:** Isto obedecía a varias razóns entre as que tiña un peso importante a oposición que, nalgúns casos, ofrecían os seus compañeiros para deixalas asociarse, tanto formando novas organizacións como “permitíndolles” asociarse nas xa existentes formadas por homes.
+As  cigarreras foron as que lograron organizarse con máis eficacia, alcanzando melloras salariais con respecto ao resto dos colectivos de operarias das restantes fábricas.
+</WRAP>
+===== Privilexios moi arraigados =====
+----
+==== Actividades extradomésticas remuneradas ====
+<WRAP center round box 95%>
+<blockquote>unha das [[la_memoria_de_las_vivas#avanzando_en_la_tesis_inicial|principais conclusións]], de carácter cualitativo, refírese á constante omisión, por pudor cando non mal intencionado esquecemento, respecto a datos que relacionen o traballo e a ocupación das mulleres co diñeiro, de lexitimar os seus intereses e  aportacións económicas mesmo cando esta referíase claramente as “actividades  extradomésticas” e remuneradas"</blockquote>
+En moitos casos, as [[las_pioneras|pioneiras]] fixérono porque non sabían, ou non quixeron saber, que a lei llo impedía. Todas e cada unha delas, con maior ou menor relevancia pública ou mesmo desde o máis puro anonimato, foron abrindo brechas no muro da lei que protexía a evolución dun privilexio que mantiña o  basallaje da metade da  problación.
+<WRAP center round box 85%>
+Como exemplos do sometemento da muller ao home atopamos múltiples preceptos dentro das nosas normas xurídicas  decimonónicas. O **Código Civil español de 1889, vixente a día de hoxe pero con importantes modificacións en materia de igualdade** entre sexos, sinalaba no seu <wrap hi>artigo 1263 relativo á materia contractual, que non podían prestar consentimento</wrap>:
+  * 1º Os menores non emancipados
+  * 2º Os tolos ou dementes e os  sordomudos que non saiban escribir
+  * 3º * As mulleres casadas**, nos casos expresados pola lei.
+O **artigo 57** do mesmo texto legal, indicaba que <wrap hi>«O marido ha de protexer á muller e esta obedecerlle»</wrap>, ou o * artigo 60 que recollía a coñecida como licencia  marital**, pois «O marido é o representante da súa muller. Esta non pode, sen a súa licenza, comparecer en xuízo por si ou por medio de Procurador. (…)».
+O Código Civil foi modificado por diversas normas que o foron adaptando á realidade do tempo en que nos atopamos, por exemplo, a través da Lei do 29 de abril de 1958, **a do 2 de maio de 1975, que eliminou a licenza  marital**, a Lei do 13 de maio de 1981 ou a do 7 de xullo de 1981, pola que se autoriza o divorcio en España, ou outras reformas máis modernas como a operada por Lei 13/2005, do 1 de xullo, pola que se modifica o Código Civil en materia de dereito a contraer matrimonio, entre outras. As discriminacións que acollía o Código Civil son tan clamorosas que ningún comentario requiren. ([[http://www.abogacia.es/2017/01/26/la-mujer-en-la-abogacia-evolucion-de-la-desigualdad-profesional/|Evolución da desigualdade profesional]])
+</WRAP>
+<blockquote>{{youtube>d0fhHDlp3YM?350x197 }} \\ \\ **Comprada como el ganado, por trece duros de plata**</blockquote>
+A pé de rúa as cousas ían cambiando, pero houbo que esperar ata 1977 para a realidade, e as demandas, empezasen a ter reflexo no ámbito da lei.
+<WRAP center round box 85%>
+A Dirección Xeral de Rexistros e do  Notariado de Madrid fixo pública onte [17 de febreiro de 11977] unha resolución, datada o día 8 de febreiro, que decide a **plena facultade da muller respecto a os seus propios bens, aínda cando sexa casada e en réxime de lucrativos**. Segundo esta disposición, **a muller casada pode comprar en man bens inmobles, por si soa e sen consentimento do marido**.
+Isto, que **referido aos bens  parafernales -é dicir, privativos da muller, á marxe dos lucrativos, comúns ao matrimonio-, non engade a nivel puramente legal nada á lei de Reforma do Código Civil, do 2 de maio de 1975**, <wrap hi>si resolve o dobre problema teórico que viña obstaculizando a plena capacidade de obrar</wrap> da muller no que se refire aos seus propios bens.
+Efectivamente, había por unha banda un problema teórico, ao permanecer o marido como administrador da sociedade de lucrativas, que viña dando lugar a unha seria polémica entre os xuristas.
+Por outra banda, e <wrap hi>ante esta ambigüidade da lei, os notarios e rexistradores, ou parte deles, resistíanse ao rexistro e legalización destes actos realizados por mulleres casadas, e esixían a presenza do marido para certificar</wrap> que, efectivamente, os bens e diñeiros en uso eran privativos da muller e non lucrativas. Outra forma de esixir o consentimento, se é que o había, que acababa de ser anulado pola lei.
+**A polémica**
+A partir do 2 de maio en que se promulga a nova lei, xorde entre os xuristas unha dura polémica, dada a, polo menos aparente, contradición entre a supresión da licenza  marital, e a referencia do artigo 1387 -que determina que a muller pode dispoñer por si soa dos bens  parafernales- por unha banda, e a persistencia dos artigos 591 e 1416, polos que perdura a administración legal do marido  dela sociedade de lucrativas, salvo pacto contrario.
+O marido, como administrador dos bens desta particular sociedade, pode, segundo o artigo: 1413, actuar cos lucrativos -e por suposto cos seus propios bens-, con absoluta independencia, excepto no caso de venda, en que debe contar co consentimento da súa muller. A muller, en cambio, non pode obrigar os bens adquiridos sen consentimento  marital.
+Doutra banda, a regulamentación da lei Hipotecaria, que afecta os rexistradores, no seu artigo 514 di: <wrap hi>«Serán inscribibles os actos e contratos realizados por muller casada, debendo o rexistrador facer constar a falta de licenza  marital nos casos en que isto fose necesario, para os efectos da posible acción de nulidade, prevista no artigo 1301 do Código Civil.»</wrap> Os rexistradores e notarios preferían facer comparecer ao marido, para que distinguise eses bens dos comúns.
+<wrap hi>A pedra de toque desta ambigüidade está na presunción de que mentres non se probe o contrario, todos os bens matrimoniais son lucrativos</wrap> (art. 1407).
+**A situación da muller**
+**Nin a lei de 1975 nin esta nova disposición adicional resolven, con todo, a plena capacidade da muller**, porque lle <wrap hi>discriminan aínda con respecto aos bens adquiridos, dos que a muller só pode dispoñer nese apartado que se coñece como cesta da compra</wrap>. É dicir, os bens de inmediato consumo familiar, nos que a muller dispón dado o seu papel tradicional e avalado pola lei, de dedicación ao fogar e coidado deste. Administra pois o que se refire á manutención diaria da casa, e a esa serie de bens mobles, e de consumo.
+Hai que ter en conta que, segundo o artigo 1.401, son bens adquiridos «os adquiridos por medio  oneroso despois do matrimonio á conta do caudal común, ben se faga para o común ou para un dos dous; os obtidos por:
+  - <wrap em>a industria, soldo ou traballo dos cónxuxes</wrap>, ou calquera deles
+  - <wrap em>os froitos rendas ou intereses percibidos ou devindicados durante o matrimonio</wrap>, procedentes dos bens comúns ou peculiares de cada un».
+<wrap hi>Quere isto dicir que a muller, a pesar desta reforma, non pode dispoñer do total do seu soldo, nin das rendas das súas propiedades privativas, mentres o seu marido, administrador nato, ten plena liberdade para todo excepto para a venda sen consentimento.</wrap>
+Este réxime -o legal de lucrativos- é o de base na xurisdición española; pero como o matrimonio é un contrato en múltiples campos, pode realizarse un pacto con infinitas variantes legais e a vontade dos cónxuxes- que se coñece como capitulacións matrimoniais. <wrap hi>A lei, de 1975 trae a innovación de permitir outorgar as capitulacións despois do matrimonio. Anteriormente, se estas non se realizaron antes, considerábase definitivamente que o matrimonio entraba no réxime legal de lucrativos</wrap>.
+O descoñecemento da lei, a pesar de que segue sendo discriminatoria, impide moitas veces á muller apurar os seus dereitos. Por exemplo, <wrap hi>no caso de moitos bancos, que, contra a lei, esixen consentimento  marital á muller á hora de abrir conta corrente. Resistíronse porqué, desde unha conta corrente, sobre todo cuantiosa, poden ser obrigados os bens adquiridos, para o que a muller non ten capacidade xurídica</wrap>.
+Con todo, unha vez aberta a conta, poderíase obrigar de feito estes bens, e sempre o marido ten a opción de recorrer á nulidade do acto legal.
+**Un pequeno avance**
+A disposición de onte supuxo un «pequeno avance», en palabras de [[https://es.wikipedia.org/wiki/Cristina_Alberdi|Cristina Alberdi]]. «Non se pode ir por aí probando que os bens son  parafernales ou non. Mais a cousa complícase á hora dos problemas matrimoniais, da separación en ou as moitas separacións de feito que hai neste país. A lei vai abrindo posibilidades -engadiu ao O  PAIS- a nivel teórico, e sobre nivel práctico. Con todo, <wrap hi>queda pendente a cuestión da administración dos lucrativos do marido</wrap>.»
+Por outro lado, [[https://es.wikipedia.org/wiki/Carmen_Llorca|Carmen Llorca]], presidenta da Asociación de Mujeres Independentes, dixo ao  PAIS: «É un paso adiante, pero non completo. <wrap hi>A muller segue sen ter por si soa a facultade para comprometer os bens ou rendas da sociedade conxugal e o marido si pode facelo</wrap>. Por tanto, as diferenzas continúan.» ([[https://elpais.com/diario/1977/02/18/ultima/225068401_850215.html|El País]], edición impresa do 18 de febreiro de 1977)
+</WRAP>
+</WRAP>
+\\
+==== Na esfera laboral ====
+<WRAP center round box 95%>
+**Ata 1961** a maioría das **ordenanzas e regulamentos de traballo en empresas públicas e privadas estableceron despedimentos forzosos das traballadoras ao contraer matrimonio** e algúns regulamentos do réxime interior das empresas <wrap hi>prohibían ás mulleres exercer postos de dirección</wrap>.
+Ademais, ata a abolición da licenza  marital en 1975, a muller casada continuou necesitando o permiso do seu esposo para:
+  * asinar os seus propios contratos de traballo
+  * exercer o comercio
+  * usufructuar o seu salario
+Se estaban casadas en réxime de sociedade de lucrativas **os seus salarios eran administrados polo esposo, situación que <wrap hi>perviviu ata a reforma do Código Civil de 1981</wrap>**.
+A Lei do 22 de xullo de 1961 prohibiu, polo menos formalmente, toda forma de discriminación en función do sexo e expresamente a salarial, cuestións que, con todo, aínda son discutidas na actualidade. Pero, a partir desa data, **cando as traballadoras contraían  nupcias, podían xeralmente elixir entre tres opcións**:
+  * 1ª Continuar no seu posto
+  * 2ª Acollerse a unha excedencia temporal dun a cinco anos para dedicarse ao coidado da súa familia
+  * 3ª Asumir unha excedencia permanente, tras recibir unha indemnización.
+</WRAP>
+===== "Os emprendedores coruñeses =====
 ----