O mercado negro da posguerra e... o cazador cazado

Febreiro de 1938 –a Guerra Civil española comezou en xullo de 1936-, Julio Muñoz Aguilar é nomeado gobernador da provincia da Coruña polas autoridades do bando nacional. En abril de 1939 finaliza a guerra e en xullo concédeselle a Muñoz Aguilar a Gran Cruz do Mérito Naval. En outubro é nomeado Xefe da Casa Civil do Xefe do Estado, Francisco Franco.

Mentres non se decide quen vai a substituír a Julio Muñoz ocupa o cargo de forma interina outro Julio, Julio Ramos Alfageme, un alto funcionario do goberno civil coruñés. E ao pouco tempo concede unha entrevista a un xornal local para dar a coñecer os seus plans de loita contra o mercado negro de alimentos e tranquilizar á poboación asegurando que nin subirían os prezos nin quedaría desabastecida. Non transcorreron máis de seis meses do final da guerra, os prezos están taxados e o comercio suxeito a estritas normas.

Moitos produtos non poden venderse a maior prezo que o fixado oficialmente e as ‘exportacións’ a outras provincias requiren da aprobación do gobernador, que se materializa nun documento, a ‘guía’. Vender por encima do prezo oficial ou exportar sen permiso, sen guía, eran delitos, e a pesar diso moitos o facían. Estamos #ante o mercado negro, coñecido na España daqueles anos como estraperlo: “comercio ilegal de artigos intervidos polo Estado ou suxeitos a taxa”, segundo a Real Academia.

Uns o practicaban por pura necesidade, para obter o maior ingreso posible pola venda dos seus produtos ou para adquirir aqueles produtos que non podían conseguir no mercado oficial regulado. Outros eran puros estraperlistas que se dedicaban a gañar diñeiro traficando á marxe da lei.

Estamos en outubro de 1939. Cesaron os combates. En toda España padécese escaseza, e en Galicia podíanse conseguir moitos alimentos, desde patacas e fabas ata peixe, carne ou ovos; e por Galicia pululan unha nube de intermediarios para adquirir o que sexa e ao prezo que sexa para vendelos ao maior prezo posible. Os gobernadores civís eran as máximas autoridades provinciais na materia, e o noso protagonista concedeu rapidamente unha entrevista á Folla Oficial do Luns da Coruña para mostrar a súa man dura co mercado negro.

Julio Ramos era consciente de que unha maneira de frear o estraperlo consistía en dar a maior publicidade posible ao castigo a que se expoñían os infractores; a prensa, controlada polo réxime, publicaba puntualmente listas cos nomes e as penas dos castigados: multas, incautación da mercadoría, prohibición do exercicio do comercio ou a industria, cárcere.

Julio Ramos Alfageme, que como xa dixen ocupaba provisionalmente o cargo, revélasenos na entrevista como un home de ideas claras e linguaxe directa, disposto a acabar por todos os medios ao seu alcance cos estraperlistas e a evitar o desabastecemento local. A reportaxe é bastante amplo e vou reproducir textualmente aqueles parágrafos máis interesantes. Resalto unha parte das respostas en letra vermella. As declaracións do gobernador van detrás da letra ( G).

PRELUDIO

– ( G) Desde que me fixen cargo deste Goberno, non deixei nin un momento de preocuparme do abasto da provincia. É de tal importancia e relevo que, sen unha actuación enérxica e unha finalidade ben orientada, os problemas prodúcense a todas as horas e a perturbación alcanza por igual a produtores e consumidores.

UNHA NUBE DE INTERMEDIARIOS

– Sabe vostede seguramente o sinnúmero de intermediarios que se caeron sobre esta provincia e cidade?

– ( G) Seino e non me estraña. Fágase vostede cargo de que unha gran parte de España non pode ofrecer de momento ningún produto. A vesania vermella arrasou esas terras, e a falta de estímulo nos agricultores, durante a Fronte Popular, fixo que non se preocupasen dos cultivos. Temos, pois, que producir para toda España soamente os dous terzos da nación, ínterin non se recollan na primavera próxima as primeiras colleitas. Que ten de estraño que as provincias deficitarias afánense en lograr produtos de que se carece?.

– Pero esa necesidade fai que as demandas sexan esaxeradas con grave prexuízo do consumidor.