folgas_das_nosas_avoas [O Diñeiro das Mulleres]

¡Esta es una revisión vieja del documento!

Tabla de Contenidos

Folga de lavandeiras en Coruña
Fixérono
A revolta das pedras
O que tiñan que aguantar

<fc #6495ed>Anexos / Folgas das nosas avoas</fc>

Folga de lavandeiras en Coruña

Cando os trapos sucios non se lavaban na casa

Ata que as innovacións técnicas e as melloras das redes de subministración de auga e electricidade chegaron ás vivendas, o lavado de roupa das familias acomodadas era realizado por mulleres especializadas neste tipo de traballo. Daquela os censos eran escasos e as estatísticas, do que agora chamariamos tamaño do mercado, inexistentes, pero había unha lexión de mulleres (e algúns, pero poucos, homes) que soportaba duras condicións e abusos.

A falta de auga corrente e a escaseza de espazos apropiados no interior das vivendas obrigaba a utilizar os lavadoiros públicos ou na beira dos ríos. O traballo era especialmente ingrato e con especiais consecuencias para a saúde xa que debían permanecer moitas horas de pé e dobradas sobre as táboas ou pedras de lavar, nun ambiente húmido e insano, coas mans molladas e atacadas polos compoñentes dos xabóns, creando así un clima propicio para catarros, afonías e dores de ósos e músculos, sen esquecer a posibilidade de contaxio da roupa sucia dos enfermos.

Lavadoiro de Montes- OzaAl traballo de lavar, entender e recoller a roupa había que engadir as camiñadas que moitas debían realizar, cargadas coa coada por camiños intransitables. Así cóntao unha das privilexiadas que podían pagar polo servizo:

E é que recordo aínda con estremecimiento as mans moradas e esnaquizadas polos sabañones rebentados das lavandeiras, esas mulleres que viñan ás nosas casas en busca da coada diaria, unha circunstancia que hoxe nos sacudiría as conciencias, pero que entón o asumiamos coa maior naturalidade do mundo.

A cantidade de roupa para lavar era considerable, na medida que abundaban as familias numerosas. A que non podía asumir a criada na propia casa, era entregada ás lavandeiras, xunto co correspondente anaco de xabón, adquirido polo miúdo e en barras de 40 centímetros (…) Despois de anotar con minuciosidade a clase e número de pezas entregadas, estas heroicas mulleres introducíanas no pesado cesto que subían aos pisos sobre as súas cabezas, para despois descargalos sobre os lombos dos burros que dirixían ao xélido río para iniciar o seu duro labor, de xeonllos, sobre calquera pedra lisa da beira. Unha vez lavada, tendida e seca, era devolta despois dunha semana e da mesma forma aos fogares, onde a señora comprobaba que nada faltase para pagar os servizos.

Pero o peor era a incapacidade para gañarse a vida pola falta de auga durante as secas ou os problemas de abastecemento e xurdía a rivalidade entre as mulleres que, con frecuencia, acababan en liortas que mesmo precisaban a presenza das forzas públicas para acougar os ánimos. En máis dunha ocasión, levaron as súas queixas á prensa, que eran recollidas neste “ton condescendiente”:

Un grupo destas humildes cantas simpáticas traballadoras veu onte en son de rogo á nosa redacción. Estas mulleres do noso país non soñan en pedir gollerías. Delas, laboriosas e escravas do seu fogar, aos marimachos sufragistas, hai un intervalo infinito. Vexamos, senón, cal é a aspiración das lavandeiras de Elviña.

Para vir das súas casas e regresar, transitan por un antiquísimo camiño veciñal, que desde a ponte de Monelos baixa ao lugar dos Muíños bordeando a tampia da Huerta do Xeneral, fronte á Pente de Pedra, bifurcará logo en dirección de Elviña e de San Cristóbal.

Este camiño, completamente esnaquizado agora, no inverno é absolutamente intransitable. As augas do río e as choivas asolágano, chegando a tal nivel, que as cabalerías se enterran ata o peito. Nesta época do ano, as lavandeiras obteñen do director da Granxa o favor de deixalas pasar polo interior desta, aforrándose así un dos peores anacos do camiño; pero isto, sobre o gravoso e molesto, non ten razón de ser habendo un camiño público que debe estar habilitado en forma para o tránsito. Que sexa arranxado, xa que resultaría fácil e económico, é o que piden as lavandeiras.

Da parroquia de Elviña pasan por alí máis de cen destas os días de recollida e entrega de roupas. (…) Nós recollemos o rogo das simpáticas lavandeiras e trasladámolo íntegro con nosa máis especial recomendación aos deputados provinciais. A Voz de Galicia, 16-4-1913

A cambio deste duro traballo que realizaban, os salarios das lavandeiras eran dos máis cutres de todos os que realizaban as mulleres (sempre por baixo dos realizados por homes, aínda sendo os mesmos). A situación era semellante en todos os lugares. Segundo o censo de 1905, en Barcelona as lavandeiras cobraban entre 2 e 3 pesetas diarias, un dos salarios máis baixos de todos o traballo realizados por colectivos femininos [M. Tatjer Mir, 2002:13].

Esta situación de franca desvantaxe foi o que levou a un bo grupo de lavandeiras da Coruña, que durante a folga de 1907 eran unhas mil, a organizarse sindicalmente integrándose inicialmente no centro de oficios “A Heteroxénea” formando daquela unha asociación propia: “O Alba de lavanderos e lavandeiras”.

En maio de 1907 anunciaron que ían subir as tarifas e, poucos días máis tarde, a prensa recollía a noticia de que se acababan de asociar, á vez que comunicaban ao público as novas tarifas e as novidades introducidas no sistema e periodicidade de recollida e entrega da roupa.

Confirmouse a noticia. As lavandeiras da Coruña e de fóra da Coruña, constituídas en gremio e asociadas ao que parece á Heteroxénea, centro de oficios varios reorganizado ultimamente no pobo, reparten profusamente desde onte unha folla coa tarifa dos prezos que poderán en vigor desde primeiro de mes (…) Hai nas observacións xerais algunha que han de parecer particularísimas.

A roupa que teña máis uso que o dunha semana, sendo roupa interior, pagará prezo dobre e o mesmo será se é roupa atrasada (…)

As pezas que non leven as marcas da casa respectiva, non será responsable delas a lavandeira en caso de extravío.

A roupa sucia recollerase os domingos de cada semana desde as oito da mañá a dúas da tarde e sen limitación de hora dentro das que se sinalan, e pola contra quedan para outra semana.

Cando se teña que recoller a roupa fose do prazo que se sinala, pagarase dúas pesetas con cincuenta céntimos pola viaxe que ten que dar a lavandeira para facer a recollida.

O pago do lavado de roupa farase por semana”. (La Voz de Galicia, 25-5-1907)

Os novos prezos do lavado –de 4 a 5 duros semanais por familia- pareceron excesivos a moitos dos usuarios, de modo que os cronistas locais presaxiaban fortes tensións e posible folga. Este aumento significaba, para as lavandeiras, un aumento razoable de entre dez e quince céntimos semanais por persoa, pero os detractores da folga argumentaban que se trataba do dobre do que viña pagando polos mesmos servizos. A folga das lavandeiras empezou o 1 de xuño de 1907, prolongándose ininterrompidamente durante dúas semanas, e contou cunha elevadísima participación. A pesar das noticias contraditorias que ofreceu a prensa local durante os días da folga coa evidente intención de rompela, o certo é que a participación das lavandeiras foi maioritaria.

Puxéronse gardas municipais nos principais lavadoiros e nos día seguintes da folga, para evitar coacción e pelexas, o gobernador dispuxo que un bo número de gardas civís de cabalería e infantería percorresen os camiños de entrada á cidade para evitar que se impedise ás lavandeiras que desexaban traballar chegar ás casas para recoller ou entregar roupa, segundo informaban os diarios da época.

<fc #800080>Esta folga foi moi significativa, xa que se trataba da primeira dun colectivo maioritariamente feminino que non traballaba nunha fábrica. Poida que esta novidade fose sentido como un perigo de contaxio a outros colectivos de mulleres que traballaban ao servizo de patróns individuais, unha poderosa razón que explicaría, polo menos en parte, a posición tomada na súa contra polos comentaristas da prensa local, individuos tamén afectados na súa vida familiar por esta folga.</fc>

Fonte documental: «O orballo da igualdade»